Met haar intiem portret van een vader en dochter die samen op vakantie zijn, raakt Charlotte Wells bij velen een gevoelige snaar. Gelukkig is niet iedereen even enthousiast over Aftersun, haar bloedmooie debuut met Normal people-ster Paul Mescal. ‘Ik raak liever een kleine groep écht, dan iedereen oppervlakkig.’
‘Het zijn bijzondere maanden geweest.’ Charlotte Wells wikt en weegt haar woorden als ze terugblikt op de intense periode die volgde op de wereldpremière van Aftersun tijdens Cannes 2022. ‘Het was speciaal om te zien hoe het publiek op mijn film reageerde.’ Haar dromerige debuut lokte immers overal hevige reacties uit: van verbluffing en emotionele loutering tot diepe gesprekken over ouderschap, mentale gezondheid en rouw. Niet slecht voor een op het eerste gezicht meanderend portret van de 11-jarige Sophie (Frankie Corio) die eind jaren 1990 met haar vader Calum (Paul Mescal) op vakantie is in Turkije.
Wie in Aftersun echter voorbij het duikpartijtje hier en het karaokeavondje daar kijkt, ontwaart achter dat sfeervol geschetste vakantieportret een hartverscheurend verhaal dat de Schotse cineaste baseerde op de relatie met haar eigen vader. Maar noem haar debuut, dat door The Guardian tot beste film van 2022 werd uitgeroepen, zéker geen autobiografische film.
‘Velen hebben een hardnekkig verlangen om parallellen tussen mij en mijn personage Sophie te trekken’, vertelt Wells half grappend en half aanmanend. ‘Dat is normaal, want mijn film is zonder meer persoonlijk. De ervaringen en vakanties die ik met mijn vader heb gedeeld vormen de kiem en het ruwe kader van Aftersun. Maar het is een fictiefilm. Dat uitleggen aan iedereen was een van de grootste uitdagingen van de afgelopen maanden. Blijkbaar gaat dat er bij velen niet in.’ (lacht)
Waarom hebben velen het daar moeilijk mee?
CHARLOTTE WELLS: ‘Omdat het nu eenmaal een persoonlijke film is waar veel van mezelf in zit. Die gevoelens van verlies die erin uitgedrukt worden, zijn van mij. In veel opzichten is Aftersun ook een vervolg op mijn kortfilmdebuut uit 2015, Tuesday, dat over rouw gaat. Ik voelde toen meteen dat ik daar nog niet over uitverteld was. Rond die tijd bladerde ik bij mijn moeder thuis nog eens door oude fotoalbums en viel mijn oog op vakantiekiekjes met mijn vader. Hij oogde zo jong!
Soms denk ik dat het succes van Aftersun te wijten is aan het feit dat jongeren het vandaag comfortabeler vinden om over mentale gezondheid te praten
Dat vormde de kiem voor mijn vader-dochterverhaal. Tijdens het schrijven veranderde mijn vakantieverhaal echter door er het perspectief van Sophie aan toe te voegen die vele jaren later terugkijkt op die vakantie met haar vader. Hierdoor is Aftersun geen film die enkel over mijn rouw gaat, maar over herinneren.’
Hoe verklaar je dat zo’n persoonlijke film zo’n universele aantrekkingskracht heeft?
WELLS: ‘Ik heb er mijn hoofd al over gebroken! Door dat beschouwende perspectief van de volwassen Sophie die terugkijkt op haar jongere zelf en haar vader, waardoor de film bijvoorbeeld ook over ouderschap gaat, resoneert de film waarschijnlijk met meer mensen dan verwacht – vooral over hoeveel vaders zich in Calum herkennen verbaas ik me. Soms denk ik dat het succes ook te wijten is aan het feit dat jongeren het vandaag comfortabeler vinden om over mentale gezondheid te praten dan oudere generaties.’
Toch wordt er in je film eigenlijk niet openlijk gepraat over mentale gezondheid, en dat terwijl net die donkerte de randjes van de kleurrijke frames aantast.
WELLS: ‘Dat komt omdat de film voornamelijk de blik van de jonge Sophie volgt en een kind zijn ouders nooit echt helemaal kent. Ook zij houden dingen als mentale problemen achter. Daarnaast wordt geestelijke gezondheid nog vaak gedramatiseerd in film. Ik wilde die problematiek authentiek en eerlijk tonen. In een vroegere versie van de film zat er bijvoorbeeld veel meer conflict, maar dat heb ik uit het scenario gehaald. Ik wilde geen film maken over hoe een dochter en een vader die van elkaar vervreemd waren stilaan weer naar elkaar toe groeiden tijdens een vakantie. Ik wilde een relatie tonen die van begin tot einde intiem en liefdevol was.’
Door die ingetogen, conflictloze benadering kunnen kijkers gemakkelijk naast de belangrijkste momenten in je film kijken. Ben je daar niet bang voor?
WELLS: (lacht) ‘Ik ging ervan uit dat de meeste mensen mijn film niet zouden vatten. Zolang een enkeling mijn film maar helemaal in zijn hart zou sluiten, zou ik dat niet erg vinden. Mijn kortfilms resoneerde ook maar met een kleine groep mensen terwijl ze een andere groep gewoonweg afstootten. Aftersun draaide die verhouding helemaal om.
‘Ik ging ervan uit dat de meeste mensen mijn film niet zouden vatten.'
Ik herinner me dat we op een bepaald moment voor de beslissing stonden: willen we de band met kijkers die de film vatten inniger maken, of willen we meer mensen die misschien half geïnteresseerd zijn proberen te bereiken? Daar moest ik niet over nadenken: ik raak liever een kleine groep écht, dan iedereen oppervlakkig. Ik voel me gerustgesteld als ik mensen hoor die mijn film saai vinden omdat ze enkel twee mensen op vakantie zien. Dan weet ik dat we niet de film gemaakt hebben die ik op een minder moment dacht dat we aan het maken waren.’
Doordat Aftersun ook over de onmogelijkheid je ouders echt te kennen gaat, past hij mooi naast Petite maman, Céline Sciamma’s film over een meisje die haar moeder als kind leert kennen. Niet?
WELLS: ‘Daar kan ik spijtig genoeg niets over zeggen. Céline Sciamma is een van mijn favoriete filmmakers. Petite maman kwam uit toen mijn film bijna in postproductie zat. Ik heb toen beslist om die film pas te kijken als Aftersun helemaal achter de rug was. Je wil tijdens de montage van je film immers geen andere film bekijken die iets gelijkaardigs behandelt maar er een betere film over maakt dan jij. Dat zou weinig constructief zijn. (lacht) Ik kijk er erg naar uit dat het binnenkort weer wat rustiger wordt en ik Sciamma’s film eindelijk kan bekijken!’
Zijn er andere films die je wél keek?
WELLS: ‘Ik heb veel gekeken naar hoe herinneringen op het scherm getoond worden en welke plaats de maker daarin neemt. Van de films van Terence Davies en de Schotse Margaret Tait tot een Argentijnse documentaire als Silence is a falling body, die voor het grootste deel bestaat uit zelf gefilmde videofragmenten die een vrouw vindt nadat haar vader sterft. Ook Joanna Hoggs The souvenir vond ik inspirerend, omdat daarin ook dat autobiografische aspect speelt.’
In Aftersun speelt film, in de vorm van zelf gefilmde fragmenten, een belangrijke rol. Waarom bouwde je je film op rond vrolijke camcorderbeelden?
WELLS: ‘Die zorgden voor het intiemste perspectief dat ik in film kon bereiken. Het bood ook de mogelijkheid om binnen bepaalde scènes de fragmenten zelf nog eens te herbekijken. Zo kan je kijken naar hoe Calum op de beelden terugziet hoe zijn dochter naar hem kijkt. Het verankerde het verhaal ook in de vakantie: het zijn feitelijke stukjes waarnaast de andere beelden soms verzonnen lijken. Wist je dat er maar vijf minuten van zulke camcorderfragmenten in de film zitten? Weinigen geloven dat omdat het voelt alsof het er veel meer zijn. Dat zegt veel over hoe sterk die beelden resoneren bij veel mensen.’
Het speelt natuurlijk ook mee dat Paul Mescal en Frankie Corio zo verrukkelijk samen spelen.
WELLS: ‘Chemie kan je nooit perfect voorspellen, zéker niet als je casting via Zoom moet doen zoals wij. Gelukkig konden we ze de twee weken voordat we met film begonnen samen zetten en hen aan elkaar laten wennen. Het was bijzonder om die twee naar elkaar toe te zien groeien. Je moet weten, in het scenario staat er ergens dit zinnetje: zijn arm hing met een vanzelfsprekende intimiteit op haar. Dat is gemakkelijk om te schrijven, maar aartsmoeilijk om te tonen. Maar die scène filmden we helemaal op het einde. Op dat punt hadden die twee al zo’n hechte band dat Frankie tijdens de opnames ervan gewoon in slaap viel op Pauls schoot.’ (lacht)
Wat staat er nu na dit droomdebuut op de planning?
WELLS: ‘Hopelijk kan ik nog een film maken. Ik weet nog niet wat het zal worden. Ik weet alleen dat ik weer zelf wil schrijven en regisseren. Naar een blanco blad kijken en dan uitzoeken hoe ik dat ga vullen, voor mij schuilt daarin het plezier. Ik kijk er dan ook erg naar uit dat ik binnen enkele maanden eindelijk weer tijd zal hebben om me over dat witte blad te buigen!’
‘Aftersun’ is vanaf 1 februari 2023 te zien in de Belgische bioscoop. In Nederland is de film van Charlotte Wells te zien vanaf 23 februari 2023.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.