Het nieuwe millennium kondigde zich in 1999 veelbelovend aan met topfilms als The sixth sense, The matrix en Fight club. Niet gek dat velen dat kanteljaar bestempelen als hoogtepunt in de filmgeschiedenis. In 2024 vieren veel van deze filmparels hun jubileum op het grote scherm. Kunnen ze onze ogen wéér openen?
Best. Movie. Year. Ever. Dat is de titel van het boek dat Wired-journalist Brian Raftery in 2019 publiceerde over 1999, het magische filmjaar waarin onder andere films als Being John Malkovich, Magnolia, The matrix, The blair witch project, Fight club en The sixth sense verschenen.
‘Het was de vooravond van een nieuwe eeuw – het begin van een nieuw verhaal,’ zegt de cineast van die Bruce Willis-thriller, M. Night Shyamalan, in het boek. ‘Het was het ideale moment voor originele stemmen. Iedereen zei: we moeten niet weten waar het naartoe gaat. We vertrouwen de cineast.’
Hollywood was na 2000 niet langer een creatieve industrie, enkel een industrie.
Wie een beetje heeft opgelet, weet dat de meester van de mindfuck de bal compleet mis sloeg. Na dat annus mirabilis – met hoogvliegers als Man on the moon, Notting Hill, The iron giant, Eyes wide shut, 10 things I hate about you, The talented mr. Ripley, Election, The virgin suicides en American beauty – veranderde de filmindustrie immers het geweer van schouder.
Niet langer werd er stevig gewed op originele verhalen en gedurfde makers – zoals Shyamalan – maar op (financiële) zekerheid. Risico’s mijden, successen herhalen. Hollywood was na 2000 niet langer een creatieve industrie, enkel een industrie.
Marvel-moeheid
Die succesformule werkte twintig jaar perfect – tot afgelopen jaar de mot erin kroop. Woorden als ‘franchise-moeheid’ doken steeds vaker op en zoutloze sequels of superheldenfilms werden genadeloos afgestraft aan de kassa. ‘The darkest year of superhero movies.’ Zo bestempelde entertainmentsite The Playlist 2023 onlangs nog treffend.
Wat mag 2024 dan brengen?
Deadpool 3 én gelukkig ook veel films uit 1999. Populaire hits als 10 things I hate about you, Election, Fight club en Notting Hill banen zich namelijk dit jaar weer een weg naar onze bioscopen. De Britse filmdistributeur Park Circus, die gespecialiseerd is in de verdeling van oudere films, haalde alvast Paint MS en Windows 98 boven om hun re-releases voor 2024 kleurrijk in 1990s stijl aan te kondigen (zie onder). Het kan haast niet anders of deze verdeler krijgt navolging in België en Nederland.
Daad van liefde
Dat is enkel maar goed nieuws. Re-releases mogen dan meestal financieel gemotiveerd zijn – voor verdelers is zo’n jubileum een gemakkelijke en goedkope manier om opnieuw langs de kassa te passeren. Er schuilt ook iets genereus in oudere films weer in the picture plaatsen. Ze in een ander tijdsgewricht loslaten op een onbevangen, verwachtingsvol publiek.
Het opfrissen van het filmgeheugen is momenteel een van de meest liefdevolle daden voor de filmkunst.
Zo kan een re-release een mooie gelegenheid zijn om een film te restaureren of een bredere release te geven dan oorspronkelijk. Park Circus brengt bijvoorbeeld naast The matrix ook Ratcatcher opnieuw in de zalen, het debuut van We need to talk about Kevin-cineast Lynne Ramsay. Vandaag kijken daar misschien meer mensen naar uit dan bij zijn release. Evengoed is zo’n 25-jarige verjaardag een goed excuus om een maker nog eens uitvoerig uit te lichten. Zo gebruikt Eye Filmmuseum het jubileum van Claire Denis’ Beau travail (1999) om dit voorjaar een retrospectief te wijden aan het werk van de Franse cineaste.
In tijden waarin een film vergeten is als ie van het beginscherm van Netflix verdwijnt, is het opfrissen van het filmgeheugen een van de meest liefdevolle daden voor de filmkunst.
Best.Film.Reissue.Year.Ever.
Het filmjaar 1999 fungeert daarom als een waardevolle spiegel voor de hedendaagse filmindustrie. Het voelt als een levendige herinnering aan een (vrij recente) tijd toen commerciële films origineel, gewaagd, veelzijdig en grensverleggend mochten zijn. Ook niet onbelangrijk: de filmsterren van toen pronken vaak ook vandaag nog op het grote scherm.
Wie dit jaar dus naar de bioscoop trekt om Magnolia, Being John Malkovich of Beau travail (nog) eens te bekijken, kan zelf op het grote scherm aanschouwen hoeveel kracht er schuilt in unieke makers die unieke verhalen op een visueel unieke manier vertellen.
Zou dat niet inspirerend werken – zowel voor kijkers als makers?
‘Op een dag zal 1999 op een microchip gegrift staan als het eerste echte jaar van 21e-eeuws filmmaken. Het jaar waarin alle oude, saaie regels over cinema begonnen af te brokkelen.’ Dat schreef Jeff Gordinier in 1999 in een vaak geciteerd stuk voor Entertainment Weekly. Wist deze Amerikaan veel dat hij geschiedenis schreef.
Zal 2024 de geschiedenisboeken ingaan als het jaar waarin de oude, saaie en louter op makkelijk geld gerichte regels van film helemaal afkalven? Laten we hopen van wel.
In ieder geval wordt 2024 wel het Best. Reissue. Year. Ever.
Lees je onze interviews, recensies en artikels graag? Waarom ons niet steunen voor €5, €10 of €25? Schrijf je hier in op onze wekelijkse nieuwsbrief.
Dit artikel is geïnspireerd op een stuk uit Humbug #5 ‘Hoe intellectuele eigendom het van originaliteit won’.
Kommentare