Actrice Maggie Gyllenhaal gebruikt in haar regiedebuut een beladen beeldentaal en sterke acteursregie om het laatste taboe rond moederschap te doorbreken.
Sceptici genoeg die de messen scherpen wanneer een acteur of actrice de regisseurspet durft op te zetten. Vaak onterecht. Zoals bij Maggie Gyllenhaal, in wier geval het best voorspelbaar was dat ze ook als regisseur zou uitblinken. Ze is toch de dochter van twee filmmakers, en heeft daardoor de nodige sensibiliteit in haar bloed. Gyllenhaal is bovendien de zus van acteur Jake, getrouwd met acteur Peter Sarsgaard, heeft er al een dertigjarige acteercarrière op zitten, en deed ervaring op als producer bij HBO-serie The deuce, waarin ze ook de hoofdrol vertolkt. Daarnaast staat Gyllenhaal als actrice garant voor weinig voor de hand liggende rollenkeuzes bij begaafde regisseurs. Denk maar aan het ondeugende Secretary of The kindergarten teacher, over een juf die wel erg graag wil geloven dat ze een wonderkind in haar klas heeft.
Ook voor haar langspeeldebuut áchter de camera ging ze de uitdagingen niet uit de weg. Naast de regie nam ze ook het script van The lost daughter voor haar rekening, gebaseerd op Elena Ferrante’s zogenaamd onverfilmbare gelijknamige roman. Maar Gyllenhaal houdt er ook een omstreden mening rond filmmaken op na, die ze onlangs verduidelijkte in een interview met The New York Times. Volgens haar bestaat er zoiets als vrouwelijke boeken en vrouwelijke films. ‘Als vrouwen zich eerlijk uitdrukken, ziet dat er anders uit dan wanneer mannen zich eerlijk uitdrukken. Maar het is gevaarlijk om dat uit te spreken, omdat dit de mening van veel vooraanstaande feministen tegenspreekt.’
Volgens Gyllenhaal is het een van de laatste taboes in onze maatschappij: de moeder die haar andere verlangens toelaat, ten ‘nadele’ van haar kinderen.
Toch is het moeilijk om er anders over te denken na het zien van The lost daughter. Het mysterieuze drama, dat zich voortbeweegt op het ritme van een horrorfilm vol enge poppen, verdwenen kinderen en schalen rottend fruit is namelijk een zeer sprekend voorbeeld van taboedoorbrekende ‘vrouwelijke’ cinema. En niet alleen omdat de mannenrollen weinig uitgewerkt zijn en louter als ondersteuning dienen voor de talrijke nauwgezet genuanceerde vrouwelijke personages. Het zijn Gyllenhaals tactiele stijl en fragmentarische tempo die de verschillende fases van het moederschap onverbiddelijk tonen.
Met de manier waarop haar camera lichamen van heel nabij in beeld vangt, en vooral de genadeloze lichamelijkheid van het ‘moederen’, bewijst ze dat het onderwerp haar persoonlijk aangaat. The lost daughter is akelig eerlijk over het verouderingsproces en over de ongeoorloofde twijfels die vrouwen hebben over hun ouderschap. Het is een totale ontkrachting van het idee dat ‘je zoveel terugkrijgt van kinderen’, zonder zeurderig of ondankbaar over te komen. Integendeel. De gevoelens van de verschillende – ongelukkige – moeders in het verhaal zijn eigenlijk doorsnee, hoewel we met z’n allen doen alsof we die gevoelens niet in een ander herkennen, om zo onze eigen twijfels te verstoppen. Volgens Gyllenhaal is het een van de laatste taboes in onze maatschappij: de moeder die haar andere verlangens toelaat, ten ‘nadele’ van haar kinderen.
Een Oscar voor Olivia
Een groot deel van het werk in The lost daughter wordt verricht door de actrices die de verschillende soorten moederschap uitbeelden. Olivia Colman speelt Leda, die tijdens een werkvakantie op een Grieks eiland in de ban raakt van Dakota Johnson’s Nina en haar jonge dochtertje. Nina maakt op haar beurt deel uit van een ongure Amerikaans-Griekse clan met zwangere moederkloek Callie (Dagmara Domińczyk) aan het hoofd. In flashbacks krijgen we dan weer de jonge Leda te zien, pijnlijk treffend gespeeld door Jessie Buckley.
Door Colmans veelzijdige vertolking voelt Leda tegelijk vertrouwd en totaal onbetrouwbaar aan.
Allemaal zijn ze weergaloos maar ingetogen, opmerkelijk maar beheerst – wat de ingehouden spanning van de thriller alleen maar ten goede komt. Toch is het vooral Colman waar we het over moeten hebben. Nomineer haar maar alvast voor die Oscar. Van haar enthousiaste kreetje bij aankomst in haar vakantiehuis tot haar geprikkelde opmerkingen en ingehouden tranen: Colmans Leda is een dreigend, herkenbaar en memorabel personage dat in sinistere machtsverhoudingen verzeild raakt. Leda is als een aangestoken lont die maar niet wil exploderen – een metafoor die ze zelf op een cruciaal moment aanhaalt. Door Colmans veelzijdige vertolking voelt Leda tegelijk vertrouwd en totaal onbetrouwbaar aan, en ontdekken we met ingehouden adem graag waar die tweespalt vandaan komt.
Horror voor vrouwen
The lost daughter gaat eigenlijk over hoe Nina en Leda simpelweg niet kunnen wennen aan de onophoudelijke en wispelturige aanwezigheid van hun dochters. Hoeveel liefde ze er ook voor voelen, ze ergeren zich dood aan het gebrek aan ruimte voor hun eigen verlangens, talenten en gedachten. Elke vierkante centimeter van hun leven en lijf lijkt te zijn ingenomen door hun kinderen. Gyllenhaal vertaalt die innerlijke strijd naar een horrorfilm over het moederschap.
Een horrorfilm waarin een verjaardagstaart als vergiftigd geschenk dient, waarin poppen op bloed gelijkende modder uitspugen, waarin vreemde en ondoordachte beslissingen de plot in gang zetten. De stranden en vergezichten zijn adembenemend, maar benemen ook écht de adem. Een simpele dennenappel krijgt Leda op de knieën. Een reusachtig insect op een kopkussen voorspelt miserie.
Dankzij die beladen beeldentaal, Leda’s onvoorspelbaarheid en het onbetrouwbare karakter van alle andere personages, is de spanning te snijden. Maar kleine spoiler: The lost daughter heeft een heel misleidende titel. Na al die nervositeit is er uiteindelijk weinig tot niets aan de hand. De film is een fantasie van wat zou kunnen zijn.
In de filmgeschiedenis werd bijna alles ooit al gezegd. Maar met meer diversiteit aan de creërende kant van de camera, met filmmakers die ongegeneerd films voor en over vrouwen maken, komt er meer en meer ruimte voor nuance. Zo lijkt het alsof Gyllenhaal met The lost daughter dingen over het moederschap zegt die nog maar zelden eerder, of met dezelfde gevoeligheid en kennis ter zake, verteld werden.
'The lost daughter' is nu te zien in de Belgische bioscopen en op Netflix.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.