Sweat en Ingrid goes West tonen net als het prachtige Eighth grade eerlijk en grondig welke behoeften sociale media bevredigen, en welke ze uithollen en bemoeilijken.
“She’s got the look”, zingt fitnesstrainer en social media influencer Sylwia in Sweat luidkeels in haar Fiat 500 terwijl ze naar zichzelf wijst. Het is een van de weinige keren dat we haar vrolijk zien zonder dat ze zich aan een scherm vol anonieme volgers richt. De scène doet denken aan een moment uit thriller-komedie Ingrid goes West. Daarin kwelen de Californische influencer Taylor en haar grootste fan Ingrid samen in de auto All my life van K-Ci & JoJo: “All my life, I prayed for someone like you, and I thank God that I finally found you.” In Ingrids geval is het niet toevallig dat ze Taylor vond. Integendeel, ze forceerde bewust een vriendschap met haar Insta-crush en eigende zich een plek toe in diens fotogenieke leven.
White woman's Instagram
Taylors instagrampagina (een replica ervan staat hier online) doet je misschien denken aan Bo Burnhams satirische song White woman’s Instagram: “een open raam, een avocado, latte art, een vintage neonbord”. Op zo’n feed is elke foto zorgvuldig gekozen, elk bijschrift het resultaat van voortdurend schrappen en perfectioneren. Online is iedereen curator is van zijn eigen image.
Toch klopt dat maar tot op een bepaald niveau. Want wat zowel Sweat als Ingrid tonen, is dat er aan de andere kant van die verbinding mensen zitten met eigen behoeftes. Consumenten, zeg maar. De informatie die iemand de wereld instuurt, begint een eigen leven te leiden en valt amper nog te controleren.
In Ingrid goes West speelt Aubrey Plaza (bekend van de komische serie Parks and recreation) de jonge vrouw uit de titel. Na een periode in een psychiatrisch ziekenhuis die volgde op een stalking-incident, verhuist deze laconieke dertiger naar Californië om daar Taylor Sloane (de veelzijdige actrice Elizabeth Olsen) te ontmoeten. De fotografe/influencer leidt volgens Ingrid het ideale – en dus jaloersmakende – leventje, en zij wil deel uitmaken van die gefilterde werkelijkheid.
Die bestaat natuurlijk niet echt en Taylors succes is een snel doorprikte bubbel. Toch weerhoudt dat Ingrid er niet van om volgers en likes te blijven nastreven. Haar oprechte geluk wanneer ze door Taylor getagd wordt in een foto waarin ze hun lieflijkste vredesteken bovenhalen, is intriest.
Een uithuilbui en een selfie
Op dat intrieste legt de Zweedse regisseur Magnus von Horn de nadruk in Sweat, zijn scherpe schets van sociaal isolement, die nu in de zalen speelt. Actrice Magdalene Kolesnik zet pakkend de twee gezichten neer van een jonge vrouw die enorm succesvol is op sociale media maar in haar dagelijkse leven nergens aansluiting vindt en vereenzaamt door gebrek aan connectie.
In Sweat noemt het hoofdpersonage haar volgers steevast 'lieverds' wat voor een schijnbaar intieme relatie zorgt.
De camera zit Sylwia dicht op de huid tijdens drie woelige dagen. Eerst zien we haar tijdens een live training in een winkelcentrum haar trouwe volgers enthousiast opzwepen – ze lijkt ook echt te genieten van de interactie en energie. Ze noemt die volgers consequent haar ‘lieverds’, waardoor ze net als real-life influencers een schijnbaar intieme relatie opbouwt met haar publiek. Als je iemand lang genoeg volgt op sociale media, lijkt het alsof je die persoon ook persoonlijk kent. Zelfs al weet je dat hun profiel (deels) fake is, toch krijg je een inkijk hun leven. Een inkijk die soms omvangrijker is dan wat je weet over het leven van je dichtste vrienden. Niet moeilijk dat mensen soms niet meer weten welke relaties het meeste waard zijn.
Dat die opgesmukte insta-realiteit een nefast effect heeft op het zelfvertrouwen en de realiteitszin van de betrokken volgers, spreekt voor zich. Maar die instagrampagina’s voorzien ook in een behoefte. Sylwia ontmoet op een bepaald moment een van haar volgers, maar al snel wordt duidelijk dat die geen enkele boodschap heeft aan Sylwia’s échte ervaringen. Van zodra de vrouw krijgt wat ze wil – een uithuilbui en een selfie – heeft Sylwia voor haar geen nut meer. Internet-celebrities zijn personages, gecreëerd om een gevoel en producten te verkopen aan consumenten. Dat iemand van vlees en bloed aan die personages gestalte geeft, vergeten we soms.
Het ritmische, beklijvende, nuchtere Sweat is een mooie poging om die twee realiteiten te verenigen, zonder enige vingerwijzing. Want von Horn toont ook het verbindende potentieel van sociale media naast de ontelbare communicatiefouten in het offline leven.
Een vergrootglas op ongemak
Sweat en Ingrid zijn thematische opvolgers van Eighth grade van Bo Burnham (daar heb je hem weer). Elsie Fischer speelt de aandoenlijke dertienjarige Kayla Day, die op haar YouTubekanaal haar handvol volgers adviseert. Eigenlijk geeft ze advies aan zichzelf: over hoe ze vlotter sociaal contact maakt of meer zelfvertrouwen kweekt.
In een online reactievideo op de film zegt een tiener dat “al zijn leeftijdsgenoten op elk moment een rolletje spelen”. Zelfs al hebben ze geen volgers. En dat rolletje spelen ze ook op school, in al hun interacties. Eighth grade is een fenomenale film die zo accuraat was dat hij nu al licht gedateerd is – vandaag zou TikTok waarschijnlijk Kayla’s geliefde medium zijn. Toch is hij ook tijdloos door de gedeelde herinnering aan de pijn van het dertien-jaar-oud-zijn. Alleen zet de bijkomende factor van sociale media onder dat ongemak een vergrootglas en een luidspreker.
Oneindige reflectie
De drie films bekijken sociale media vanuit andere oogpunten. In Sweat beleven we de ervaringen van de influencer zelf, in Ingrid goes West krijgen we het perspectief van de obsessieve volger, en in Eighth grade vallen we als kijker samen met de jeugd, die noodgedwongen met sociale media haar eigen leven moet vormgeven. In een pessimistische fantasie zou Kayla Day een jongere versie kunnen zijn van Sylwia Zajac. Met wat optimisme hoeft een puberteit met een online kantje niet te leiden tot eenzaamheid en tristesse.
In een pessimistische fantasie zou Kayla uit Eighth Grade een jongere versie van Sylwia uit Sweat kunnen zijn.
Onze telefoons zijn niet meer alleen metaforische spiegels. Zoveel naar onszelf kijken is niet bevorderlijk voor de geestelijke gezondheid. Dat weten ook plastische chirurgen, die een stijging in klanten zagen sinds we onszelf het afgelopen jaar intensief bestudeerden tijdens Zoommeetings.
Een ander neveneffect van die camera in onze broekzak, is dat we niet meer schrikken wanneer filmpersonages recht in de lens kijken. Wat alle drie de vrouwen (Sylwia, Ingrid en Kayla) op hun manier doen in het laatste shot van hun respectievelijke films. Want hun scherm – en dus het onze – is de spiegel waarin zij zichzelf zien. En hun volgers zien dan weer wat zij er zelf op projecteren. Sociale media zijn als twee spiegels tegenover elkaar, die oneindig het origineel weerkaatsen tot het alle betekenis verliest.
Sweat speelt momenteel in de bioscoop, Ingrid goes West en Inside staan op Netflix, Eighth Grade kijk je via VOD. Lees hier ons interview met Sweat-cineast Magnus von Horn.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.