Een gezin onderneemt een roadtrip in het Iraanse Hit the road, de debuutfilm van Panah Panahi. Dat levert een film op vol poëzie en weemoed – op de tonen van talloze Iraanse popsongs – die wel een wrange smaak achterlaat.
Een jongetje betokkelt het pianoklavier dat getekend staat op het gipsbeen van de ingedommelde vader. We bevinden ons in een terreinwagen midden in een Iraans woestijnlandschap, waar een doordeweekse familie even halt houdt. Een jonge twintiger kijkt van buiten door het raam naar het soezende gezelschap. Even denk je dat hij slechte bedoelingen heeft, maar wanneer hij enkel naar een fles water grijpt en tussendoor even naar de hond in de kofferbak zwaait, weet je meteen dat ze geen onbekenden zijn.
De openingsscène van Hit the road reveleert al meteen de knappe visuele beeldtaal en sterke acteerprestaties die Panah Panahi als nieuwbakken filmmaker tentoonspreidt. Hoe verder deze behoorlijk onvoorspelbare roadtrip je meesleept, hoe meer de sluier wordt gelicht en je in de gaten krijgt wat er zich werkelijk afspeelt.
Wrange nasmaak
Panahi serveert het in een nu eens dramatische, dan weer poëtische en soms ronduit hilarische stijl, wat kan leiden tot een bizarre, verwarrende en ongemakkelijke kijkervaring. En daar knelt het schoentje. Hoe kan humor, zelfs in zijn meest absurde en abstraherende vorm, ons de ogen doen sluiten voor de harde realiteit? De mengelmoes van frivoliteit en ernst werkt hier niet altijd even goed en laat soms een wrange nasmaak achter.
Panah Panahi serveert het in een nu eens dramatische, dan weer poëtische en soms ronduit hilarische stijl, wat kan leiden tot een bizarre, verwarrende en ongemakkelijke kijkervaring.
In de scène na het openingstafereel weerklinkt een gsm-signaal in de auto, wat iedereen wekt. Het kost de ouders heel wat moeite om hun jongste zoon, een kleine zenuwpees, te doen bekennen waar hij het toestel heeft verstopt – in zijn onderbroek, zo zal meteen blijken! Gsm’s zijn blijkbaar uit den boze want de moeder knipt prompt de simkaart door. Niemand mag namelijk weten waar zij zich bevinden en wat hun bestemming is. Wanneer ze weer de weg opgaan, krijgen ze de indruk dat ze worden gevolgd worden. Waar komt die overdreven angst en nervositeit vandaan? Wat drijft hen op de vlucht?
Hit the road houdt het midden tussen twee andere roadmovies waar ik spontaan aan moest denken: enerzijds het klassieke Servisch filmpareltje Who’s singing over there uit 1980, dat een soortgelijke exuberante sfeer uitstraalt, anderzijds de tragikomische Amerikaanse familiekroniek Little miss sunshine (2006), waar de film het reilen en zeilen van een disfunctionele familie mee gemeen heeft. Deze fragiele combinatie van een dramatisch onderwerp met een luchtige vorm is evenwel subtieler en efficiënter gedoseerd in die films.
Decor op wielen
Wat hebben Iranezen toch met auto’s en motorfietsen waar heel hun leven rond lijkt af te spelen? Panah Panahi heeft het van geen vreemden. Zowel grootmeester Abbas Kiarostami (Taste of cherry, Close-up) als vader Jafar Panahi (Taxi Teheran) hebben meer dan eens voor een decor op wielen gekozen om hun grieven tegenover de maatschappij kracht bij te zetten.
De Iraanse popnummers in Hit the road maken nog steeds deel uit van het dagelijkse leven en de diepgewortelde cultuur van de Iraanse bevolking.
Ook hier doet de auto dienst als ambulante microkosmos, het is een soort van toevluchtsoord waar de inzittenden nog zichzelf kunnen zijn, waar ze nog kunnen meezingen op de tonen van de (gecensureerde) popmuziek die hen beroert, ver weg van het waakzaam oog van het regime. De vele Iraanse popnummers in Hit the road, waarvan er enkele oudere vertolkt worden door verbannen muzikanten uit de periode vóór de Islamitische revolutie, maken nog steeds deel uit van het dagelijkse leven en de diepgewortelde cultuur van Iranezen. Ze brengen troost in het hart van de mensen. In de film zorgen ze voor een welgekomen noot melancholie.
Zoals elke Iraanse film die naam waardig, kan een dieperliggende symboliek niet ontbreken. Je kan de metaforen haast niet missen: het kwakkelende evenwicht van de vader met zijn been in het gips, de haarlok die buiten het medeweten van de zoon wordt geknipt – net zoals een navelstreng), het jongetje dat telkens weer de grond van zijn vaderland kust ook al fantaseert hij over onbereikbare superhelden uit een ver land, de omvergereden fietser die bijna aan zijn lot wordt overgelaten, de zieke hond die op zijn allerlaatste reis wordt meegezeuld.
Net zoals de grote Iraanse leermeesters het deden, mag een zekere onderhuidse kritiek op het regime ook hier niet ontbreken. De jonge regisseur heeft echter bewust gekozen voor een mildere aanpak.
Eigen identiteit
Panahi heeft van zijn vader het talent geërfd om met weinig expliciete woorden en beelden veel uit te drukken. Toch neemt hij de nodige afstand en gaat hij met zijn debuutfilm op zoek naar een eigen identiteit. Op deze manier wil deze maker verder uit het voetspoor treden van zijn beroemde vader.
In Hit the road verandert het dorre woestijnlandschap langzaam maar zeker in groenere oorden. Er is een toekomst aan de andere kant van de heuvel, niet alleen voor de oudste zoon maar ook voor de prille filmmaker. De eerste steen is nu gelegd. Misschien is hij nog niet perfect gecementeerd, toch is hij als basis stabiel genoeg.
Met zijn originele anekdotische debuutfilm verdient Panahi Jr. terecht een wildcard om zijn talent verder te kunnen ontwikkelen. Ga op pad, Panah, hit the road, en breng ons meer films.
'Hit the road' speelt vanaf 27 april 2022 in de Belgische zalen. In Nederland komt de film op 16 juni 2022 in de bioscoop.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.