Neofuturistische concept artist, industrieel designer, notoir illustrator. Woorden schieten tekort om Sydney Mead te omschrijven. Maar er zijn vele redenen om deze zelfverklaarde visual futurist beter te leren kennen. De Amerikaan die nog in Nederland werkte, bezorgde immers Blade runner, Tron en Aliens hun kenmerkende look.
Al meer dan 40 jaar staan Syd Meads creaties te boek als iconisch. Zijn omvangrijke palmares omvat het concept design van de meest gelauwerde sciencefictionfilms die je kan opnoemen: Blade runner, Aliens, Tron, Star trek, Forbidden planet – en meer. Dune-regisseur Denis Villeneuve zegt over de werelden die Mead creëerde, dat ze voelen alsof hij er eerder al in had rondgekuierd. “Ik kom altijd terug met een gevoel van heimwee, alsof ik momenten uit mijn eigen jeugd herinner.”
Realiteit en fantasie
Mead werd geboren in 1933 en groeide op tussen de pulpmagazines van de fifties, die hem onderdompelden in de werelden van Flash Gordon, Buck Rogers en menig ander ruimteavonturier. Hij ontdekte futurische illustraties op de verfomfaaide covers van Amazing stories, het magazine van uitgever Hugo Gernsback, wiens naam nu de meest befaamde sciencefictionprijs tooit: de Hugo Award. De hoopvolle avonturen en tekeningen stonden in schril contrast met de Grote Depressie en de Eerste Wereldoorlog waarin Mead opgroeide.
Hollywood ging regelmatig inspiratie ophalen tijdens autoshows waar conceptauto’s voor de toekomst werden voorgesteld.
Met die rist kosmische avonturen achter de kiezen, kroop Mead achter de schoolbanken van het progressieve ArtCenter College of Design in Los Angeles, waar hij de opleiding industrieel design volgde. Nieuwbakken artiesten die afstudeerden aan de school werden vaak ingelijfd door de bruisende auto-industrie van LA. Een dynamische sector die illustratoren nodig had om renderings te maken van de jongste automodellen. De opwinding, het elan en de mystiek van de ‘automobiel’ beschreef Mead poëtisch als een combinatie tussen realiteit en fantasie. “De gelakte oppervlakken weerspiegelen de wereld rondom in een vloeiende cascade van reflectie; het chroom ontbrandt met honderd blauw-witte zonnen.” Zijn dynamische stijl leverde hem werk op in Detroit bij United States Steel, Allis-Charmers Machinery, 3D International en Phillips Electronics.
Van soepmixer tot Star trek
In Hollywood zat ondertussen John Dykstra – special photographic effects supervisor van Star trek: the motion picture (1979) – met de handen in het haar. Regisseur Robert Wise, die de taak had gekregen om de franchise nieuw leven in te blazen, had zijn effects supervisor de laan uitgestuurd en Dykstra aan boord gehaald. Die kreeg de ondankbare taak om de klus te klaren in amper de helft van de tijd. Dykstra had iemand nodig met een uitgesproken stijl en duidelijke visie. En snel.
De achtergronden van Meads schetsen waren zo minutieus uitgewerkt dat Ridley Scott hem prompt de opdracht gaf om het volledige designwerk voor 'Blade runner' over te nemen.
Mead werkte toen bij Philips in Nederland, waar hij brochures voor huishoudtoestellen opmaakte. Dankzij ook zijn werk voor autoshows, waar Hollywood regelmatig inspiratie ging ophalen voor conceptauto’s voor de toekomst, kwam één van zijn brochures in de handen van Dykstra terecht. Vanaf dan pende Mead overdag brochures voor soepmixers en werkte hij ’s avonds aan het design van V’ger – de buitenaardse entiteit die de Aarde bedreigde in Star trek. Hij klaarde de klus met verve, en het duurde niet lang voor een tweede regisseur kwam aankloppen: Ridley Scott.
Blade Runner’s Trash Chic
Scott, volop bezig met de productie van Blade runner, gaf Mead de opdracht het design uit te werken voor een Spinner – de futuristische wagen waarmee Harrison Ford in Blade runner over het dystopische Los Angeles van de toekomst vliegt. De achtergronden van Meads schetsen voor het vliegende vehikel waren zo minutieus uitgewerkt dat Scott hem prompt de opdracht gaf om het volledige designwerk voor de film over te nemen.
Mead genoot van de aandacht van architecten voor zijn werk, terwijl hij toegaf dat hij gewoon Byzantijnse, Maya en postmoderne stijlen op een hoop gooiden. “Met zelfs een beetje Memphis erbij. We keilden het gewoon allemaal samen en noemden het trash chic of retro-deco.”
Dat Meads bijdrage tot het Blade runner-universum monumentaal was, bleek 35 jaar later nogmaals. Voor Blade runner 2049, de sequel op Ridly Scotts klassieker, ging Canadees regisseur Denis Villeneuve te rade bij de intussen 84-jarige futurist. Villeneuve wilde dat Mead het post-apocalyptische Las Vegas ontwierp, waar Agent K (Ryan Gosling) de replicantjager Rick Deckard (Harrison Ford) ontmoet – een cruciaal moment in de film. De tekeningen van Mead voor dat moment, ontroerden Villeneuve enorm.
Outerspace en Innerspace
Toch was het al midden jaren 80 dat Mead zijn grootste kluif kreeg voorgeschoteld, toen hij tegelijkertijd de looks van twee tonaal verschillende films moest ontwerpen: de wereld van Steven Lisbergers Tron (1982) en die van James Camerons Aliens (1986).
Voor de klinische digitale wereld van Tron ging Mead voor de allereerste keer aan de slag met computer 3D modelling – en de unieke creatieve mogelijkheden die deze nieuwe digitale tool met zich meebracht. Het leverde de wereld opnieuw een filmicoon op: de light cycle, of futuristische motor waarmee werd rondgescheurd in Tron. De realiteit van Aliens stond dan weer mijlenver af van die wereld. Aliens bracht een mistroostige dystopie waarin vooral grijstinten overheersten in de claustrofobisch-aandoende kolonie van Hadley’s Hope en het militaristische ruimteschip Sulaco.
Reality ahead of schedule
Syd Mead bleef doorheen de jaren het design van tal van films verzorgen – en ging zelfs verder: hij ontwierp superjachten, nachtclubs, themaparken, hotels, videogames, snowboardafbeeldingen en een vliegend paleis van 87 miljoen dollar voor wijlen koning Fahd van Saoedi-Arabië.
Hij overleed op 30 december 2019. Een onmiskenbare erfenis liet Mead na – en een geprivilegieerde blik op de toekomst voor de miljoenen mensen die zijn werk zagen. Zoals hij het zelf graag omschreef: “Sciencefiction is eigenlijk de realiteit die voorligt op schema.”
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.