Zesendertig jaar na zijn bioscoophit Top Gun kruipt Tom Cruise opnieuw in de huid van de snelle waaghals Pete “Maverick” Mitchell. Dat levert Top Gun: Maverick op, een van de beste blockbusters van de laatste tien jaar. Zijn actiescènes teren immers meer op ballet dan op bullets.
Dat Top Gun: Maverick een bijzondere blockbuster is, weet je eigenlijk al binnen de eerste tien minuten. Nadat het Paramount-logo en een variant op de klassieke titelsequentie uit de eerste Top Gun is gepasseerd, duurt het niet lang voordat Pete “Maverick” Mitchell in een straalvliegtuig zit. Hij moet Mach 10 halen om te bewijzen dat menselijke piloten de opkomende dronetechniek kunnen evenaren. Wat volgt is een sequentie waar menig contemporaine derde akte bleekjes bij afsteekt en wat er in de twee uur daarna gebeurt is niet anders te omschrijven dan het filmisch equivalent van een religieuze ervaring.
Last man standing
Top Gun (Tony Scott, 1986) stond aan het begin van de carrière van Tom Cruise als filmster, na Risky business, voor Cocktail. In die eerste film is Cruise als Maverick een eigenwijze student op een school voor toppiloten in de marine. Deze hit galmde nog lang na in de popcultuur — zoals Jack Kerouacs On the road volgens William S. Burroughs een miljard Levi’s en een miljoen espressomachines verkocht, zo verkocht Top Gun Ray-Bans en bomberjacks. Het was wachten op een sequel. Lang wachten. Maar zesendertig jaar later is daar Top gun: Maverick, een van de beste actiefilms van de afgelopen tien jaar. En Tom Cruise, die is soms amper van zijn personage te onderscheiden.
Tom Cruise is soms amper van zijn personage te onderscheiden.
Want wat moeten we denken als Admiraal Cain (Ed Harris) hem vertelt dat zijn tijd als piloot voorbij is, dat drones hem op de hielen zitten? ‘You’re end is inevitable, Maverick. Your kind is headed for extinction.’ Daarin zit een weinig verhulde knipoog naar de carrière van Cruise, een filmster pur sang, wiens radicale vasthouden aan praktische stunts op het grote scherm hem tot Hollywoods last man standing heeft gemaakt. ‘Maybe so, sir, but not today,’ aldus Maverick.
Maverick gaat terug naar het Top Gun-programma. Deze keer om nieuwe mariniers te trainen voor een gevaarlijke — dare I say, onmogelijke — missie. Onder hen bevindt zich Bradley “Rooster” Bradshaw (Miles Teller), de zoon Mavericks partner Goose die in de vorige film stierf.
De scenaristen geven zich nergens over aan ingewikkelde politieke intriges of het soort duizelingwekkende militaire jargon waar Tom Clancy-boeken en verfilmingen van overlopen. Het centrale probleem van de laatste akte is bijna Star Warsy in haar eenvoud: een ondergrondse kerncentrale, gevangen tussen twee bergen met geschuttorens, moet opgeblazen worden. Daar zijn niet één maar twee wonderen voor nodig, aldus Maverick.
Nagelbijtende spanning wisselt zich af met emotionele helderheid — ervaringen die zeldzaam zijn binnen de overdreven zelfbewuste en voorzichtige cultuur die in Hollywood heerst.
De film zelf bestaat uit nog meer wonderen. Nergens ondermijnt Maverick bijvoorbeeld zijn eigen ernst. Er valt geen ironie, geen cynisme te bekennen. We mogen gewoon kijken naar een soort cowboy dat zijn hart tussen zijn tanden draagt, krankzinnig goed straaljagers kan besturen en tegen het slot het meisje krijgt. Ondertussen wisselt nagelbijtende spanning zich af met emotionele helderheid — ervaringen die zeldzaam zijn binnen de overdreven zelfbewuste en voorzichtige cultuur die in Hollywood heerst.
Meer ballet dan bullets
Maar het draait natuurlijk allemaal om die vliegscènes. De sequenties met de straaljagers zijn bloedmooi geschoten en behendig gemonteerd. Telkens zijn de afzonderlijke vliegtuigen goed van elkaar te onderscheiden en de strakblauwe luchten en poederwitte bergen zorgen voor een bijna Romantische backdrop. In Top Gun: Maverick betekent actie meer ballet dan bullets: je kijkt naar een choreografie die oscilleert tussen snelheid en sereniteit, stoïcisme en emotie, stilte en geluid.
In Top Gun: Maverick betekent actie meer ballet dan bullets: je kijkt naar een choreografie die oscilleert tussen snelheid en sereniteit, stoïcisme en emotie, stilte en geluid.
De operateske acrobatiek van die scènes is volledig te danken aan de wens van Cruise en regisseur Joseph Kosinski (Oblivion, Tron: legacy) om alles praktisch te filmen. Dat betekende in de praktijk dat Kosinski zijn acteurs niet kon regisseren terwijl ze in de straalvliegtuigen zaten. Dat maakt Top Gun: Maverick tot een wonderlijke blockbuster die nostalgisch maakt. Niet alleen naar een periode in de filmgeschiedenis, de bombastische jaren 1980, maar naar een manier van filmmaken die steeds zeldzamer wordt.
'Top Gun: Maverick' speelt sinds 25 mei 2022 in de Belgische bioscopen, een dag later kwam de film in de Nederlandse zalen.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.