Scenarioschrijver William Goldman (All the president's men) zette zich in 1982 aan zijn werktafel en tikte Adventures in the screen trade, memoires die onverbloemd de achterkant van Hollywood tonen. Even sappig en hilarisch lezen ze vandaag weg. Onverminderd essentieel, ook dat is zijn boek.
NOBODY KNOWS ANYTHING. En om er zeker van te zijn dat het doordringt, herhaalt hij het nog eens: NOBODY KNOWS ANYTHING. Opnieuw in hoofdletters. Het citaat is misschien wel het bekendste ooit over Hollywood. Wat maakt dat een film een succes wordt? Niemand weet het. Getekend William Goldman.
Zeggen dat William Goldman (1931-2018) een insider was in Hollywood, is een open deur intrappen. Hij kende iedereen, iedereen kende hem en hij schreef een pak van de bekendste en meest succesrijke films ooit. Met op zijn cv films als Butch Cassidy and the Sundance Kid (1969), All the president’s men (1976), Marathon man (1976), A Bridge too far (1977) en Absolute power (1997) was hij de Aaron Sorkin van zijn generatie. Alleen Robert Towne of Paul Schrader hadden een vergelijkbare status.
Veertig jaar is het nu geleden dat hij Adventures in the screen trade schreef – hij geeft de exacte datum op dat hij eraan begon, eind januari 1982, en werkte eraan tot in juni – en hoeveel er sindsdien ook is veranderd in de Amerikaanse film, zijn boek blijft een van de beste en meest essentiële werken over het filmmekka. Als je een inzicht wil krijgen in wat Hollywood is, hoe de gold mining business werkt, moet je dit lezen.
Goldman schreef geen geschiedenis van Hollywood. Dit is zijn persoonlijke kijk, maar dat maakt hem net zo boeiend. Zijn boek is grappig en ironisch, vaak cynisch en vol roddels, en iedereen krijgt om beurt een veeg uit de pan, maar het is geschreven met veel liefde. Goldman was in de ban van de magie van cinema. Hij kan niet wegstoppen dat hij voor altijd het vijfjarige jongetje is dat in 1936 Captain January zag in de Alcyon in Highland Park, Illinois en verliefd werd op de krullen van Shirley Temple.
Sterren en bazen
Het boek bestaat uit vier delen. Het eerste deel, Hollywood realities, valt nog eens uiteen in The powers that be, over sterren en studiobazen, en Elements, over alle anderen die mee een film maken. Het tweede deel, Adventures, gaat over zijn bekendste films. Deel drie, Da Vinci, is een script gebaseerd op zijn eigen gelijknamige kortverhaal. In Final fade-in interviewt hij groten als George Roy Hill – de regisseur van Butch Cassidy and the Sundance Kid – over dat script.
William Goldman was de Aaron Sorkin van zijn generatie. Alleen Robert Towne of Paul Schrader hadden een vergelijkbare status.
De eerste twee delen barsten van de quotes en wijsheden. Sterren? Absoluut waardeloos en absoluut essentieel. Hoe wordt iemand een grote ster? Onveranderlijk bij vergissing. Sterren zijn verschillend van u en mij, ze leven in een wereld waarin niemand hen tegenspreekt. Maar onderschat als scenarioschrijver nooit hun onzekerheid.
Diametraal tegenover hen staan de studio’s. Studio’s haten sterren, want met hun hebzucht drijven die hen steevast naar de afgrond. Studiobazen zijn intelligente, afschuwelijk overwerkte mensen die elke dag wakker worden met de gedachte dat ze spoedig ontslagen zullen worden. En allemaal azen ze op dat grote succes, maar ze hebben geen idee hoe, want niemand weet ook maar iets – NOBODY KNOWS ANYTHING!
Regisseurs? Wat ze allemaal samen te vertellen hebben, kan niet eens de bodem van een klein theekopje vullen. Maar de besten doen één ding schitterend: Ze helpen iedereen. Waarom wordt de regisseur dan zo vaak beschouwd als belangrijkste creator van een film? Het is handig, en vanzelfsprekend ook omdat de meeste mensen die over film schrijven niets weten van hoe een film wordt gemaakt.
Vergaderingen? Ze zijn uitgevonden met Hollywood op het oog en voor velen de redding, want dan hebben ze iets te doen. Agents, managers? Werkelijk iedereen die begint heeft er dringend een nodig en niemand die begint kan er een vinden. Ze zijn genieën in het bedenken van dingen die hun cliënt kan helpen opvallen.
Vaak tekent Goldman filmsterren in één of twee zinnen, maar die zijn zo raak.
Scenarioschrijvers weten evenmin te ontsnappen aan zijn spot. Als je alleen maar scripts schrijft, “zal ik misschien je bankrekening begeren, maar geef ik geen twee cent voor jouw ziel”, want “screenwriting is shitwork”. Het falen houdt ons gezelschap en dat is meestal het enige gezelschap dat we hebben. Want alle schrijvers hebben immers datzelfde probleem: “Endings, frankly, are a bitch.”
Zo gaat hij door in Adventures. Vaak tekent hij sterren in één of twee zinnen, maar die zijn zo raak. Paul Newman is de minst starlike superstar en een absolute professional die anderen laat meedelen; Robert Redford is “briljant en attractief, een schitterende storyteller en een goede atleet, maar kamers fluisterden niet toen hij binnenkwam”. Dustin Hoffman is dan weer de meester-improvisator; Richard Attenborough “veruit de fijnste, meest fatsoenlijke mens die ik in de filmwereld heb ontmoet”. Laurence Olivier is de grootste van allemaal en Goldman is starstruck als die tijdens de opnamen van Marathon man vraagt of hij een scène wel had gespeeld zoals Goldman die had opgevat.
Alan J. Pakula en Sydney Pollack krijgen alle lof, Warren Beatty is zo intelligent, maar Sylvester Stallone? Onuitstaanbaar geworden na het succes van Rocky.
Meer romantisch
De film waarmee hij misschien het meest mee geassocieerd wordt, is All the president’s men, maar “als ik mijn filmleven kon overdoen, zou ik er nooit nog iets mee te maken willen hebben”. Bob Woodward (gespeeld door Robert Redford) was een gentleman, maar Carl Bernstein (gespeeld door Dustin Hoffman) had met zijn vriendin Nora Ephron een eigen, meer romantisch, script geschreven, dat moest tonen hoeveel succes hij had bij vrouwen.
The right stuff was nog erger. Van Goldmans oorspronkelijke script bleven zes pagina’s over. “The right stuff became literally a nightmare. I regret the experience so totally.” Ik heb veel geleerd, maar het meeste helaas te laat, concludeert hij.
Het boek is weliswaar deels gedateerd. Goldman schreef het toen Hollywood in zijn grootste crisis zat na het debacle van Heaven’s gate (1980) en het faillissement van United Artists, en zoals iedereen vroeg hij zich af wat er nog zou komen. Wel, de echte blockbusters. Hij had ook geen aandacht voor televisie. Dit boek dateert van voor de gouden tijd van televisie, van The West Wing en The wire, of The Sopranos, Mad Men en Peaky Blinders, maar het is tegelijk nog altijd even relevant en tijdloos. Een must voor al wie van film houdt.
Adventures in the screen trade, A personal view of Hollywood, door William Goldman. Uitgegeven in 1983 door Warner Books.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.