Martin Scorsese belicht met zijn epos Killers of the flower moon een bloederig hoofdstuk in de essentiële, maar onderbelichte native Amerikaanse geschiedenis. Het is een Great American Movie: een drama dat niet het verhaal schetst van enkele individuele personages, maar van de miljoenen naast hen, voor hen en na hen.
Als een van de grote chroniqueurs van de Amerikaanse samenleving, is het niet meer dan passend dat Martin Scorsese – na een indrukwekkend oeuvre aan Italiaans- en Iers-Amerikaanse verhalen – zijn blik richt op de oorspronkelijke bewoners van de Verenigde Staten.Â
Killers of the flower moon verhaalt de waargebeurde moorden op Osage people in de periode 1918-1931, de zogenaamde ‘Reign of Terror’. Ernest Burkhart (Leonardo DiCaprio) keert gehavend terug van de Eerste Wereldoorlog om te gaan werken voor zijn steenrijke en invloedrijke oom, William Hale (Robert De Niro). Als taxichauffeur leert hij Mollie (Lily Gladstone) kennen, een van de erfgenamen van de lokale steenrijke Osagefamilie. Elke vorm van spontane aantrekking en liefde die tussen hen had kunnen bestaan, wordt echter al vroeg verstoord door als familiebelang vermomde geldhonger.
Een wankele samenlevingÂ
De interbellumsetting, een moderne pseudo-vrije samenleving met de eerste auto’s en cinema’s, is niet die van een ver abstract koloniaal verleden. Eerder is het een Amerikaanse samenleving die niet zo gek ver van de hedendaagse ligt.
Killers manifesteert zich van bij aanvang als een Great American Movie: dit wil niet het verhaal zijn van enkele individuele personages, maar van de miljoenen die naast hen, voor hen en na hen bestaan. In grootse scènes van rituelen, jaarmarkten en familiefeesten en in intieme scènes tussen zussen of pas gehuwden staat de complexe, dynamische Osage-microkosmos symbool voor dé Amerikaanse samenleving, met alle spanningen van dien.
Scorsese schetst een explosieve cocktail door hartverwarmende momenten van saamhorigheid af te wisselen met argwanende achterklap en haatspraak.Â
Osage County is vlak na de Eerste Wereldoorlog een samenleving met een wankel evenwicht. De Osage hebben naast financiële rijkdom ook maatschappelijk aanzien vergaard. Maar hoe schijnbaar ongedwongen de huwelijken en vriendschappen met de witte Amerikaanse bevolking ook lijken, onderhuids sluimert bij die laatsten een gevaarlijke afgunst en minachting. Scorsese schetst de explosieve cocktail geduldig en monumentaal door verrassend hartverwarmende momenten van kameraadschap en saamhorigheid – waar zowel in het Engels als het Dhegihan Siouan wordt gekeuveld – af te wisselen met argwanende achterklap en haatspraak.Â
Misdaad en straf
De VS, de mens en Scorsese kennende, hoeft het niet te verbazen dat de afgunst gestaag de bovenhand krijgt op de zorgvuldig opgebouwde interculturele relaties. Hale en Burkhart laten eigenbelang en familiehiërarchieën primeren op menselijkheid en ethiek en nemen daarbij steeds driester hun toevlucht tot vreselijk fysiek geweld. Langzamerhand ontpopt de familie Burkhart-Hale zich tot manipulerende een terroriserende maffiaclan.
Zo betreden we halfweg de 206 minuten tellende film dan toch Scorseses vertrouwde terrein van het gangsterepos (Goodfellas, The departed) – al schuwt hij hier wijselijk de entertainende of overdadige toon. Burkhart verdwijnt in de kenmerkende maffiaspiraal van geweld gestoeld op angst en argwaan, niet zozeer voor de gecreëerde vijand, maar vooral voor de interne familiemachten.Â
Killers of the flower moon is een monumentale film, met een diepe eerbied voor de native American mensen die het land al millennia bewonen
Mollie, haar moeder Lizzie Q en haar zussen Anna, Reta en Minnie houden de touwtjes relationeel en financieel stevig in handen, initieel weinig onder de indruk van de intimidatiepogingen van hun witte buren, schoonbroers en zelfs echtgenoten.
Tegen het dubbele gevaar van moord en slepende ziekte (diabetes), voeren zij echter een pijnlijk ongelijke strijd, al zeker in een politiek en sociaal klimaat waar geweld tegen native Americans niet serieus wordt genomen: pas rijkelijk laat en na herhaaldelijk aandringen, na vele tientallen moorden, besluit de F.B.I. op te treden. De onderzoeken en rechtszaken zijn weinig meer dan een doekje voor het bloeden; het wankel evenwicht van enkele jaren tevoren is, weinig verrassend maar des te frustrerender, volledig ingestort.
MenselijkheidÂ
Killers of the flower moon is een monumentale film, met een diepe eerbied voor de native American mensen die het land al millennia bewonen, en kijkt het Amerikaanse koloniale en systematische geweld recht in de ogen. Scorsese kan nog steeds als geen ander ontleden hoe een groep individuen een krom en verwerpelijk moreel kader creëert om hun gewelddaden te vergoelijken.Â
Om een waar modern Amerikaans meesterwerk genoemd te worden, vertelt Scorsese aan het einde van de rit toch te veel het verhaal van de moordenaars.
En toch. Als de aftiteling rolt, kan je je afvragen of die focus op interne dynamieken hier niet ten koste gaat van het bredere kader en de Osage people, de mensen om wie het echt draait. Hoe resoluut aanwezig Mollie en haar familie en volk ook mogen zijn – na meer dan een eeuw aan voornamelijk oneerbiedige bijrollen in westerns – de derde akte focust toch vooral op de (interne) strijd van Ernest Burkhart. Hij behoudt tot het einde iets menselijks, terwijl zijn ijskoude misdaden vertrekken vanuit een gruwelijke ontmenselijking van Osage people.
Om een waar modern Amerikaans meesterwerk genoemd te worden, vertelt Scorsese aan het einde van de rit toch te veel het verhaal van de moordenaars.
‘Killers of the flower moon’ is vanaf 18 oktober 2023 te bekijken in de Belgische bioscopen. In Nederland is de film vanaf 19 oktober 2023 te bekijken.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk. Schrijf je hier in op onze wekelijkse nieuwsbrief.