The Green Knight van David Lowery (A ghost story, The old man & the gun) laat menig kijker diep peinzend en verward achter. De film ontwijkt een begrijpelijke vertelling, omarmt ambiguïteit. Wat niet iedereen op prijs stelt. Moet de betekenis, of het verhaal zelf, dan altijd duidelijk en helder zijn?
In de pers en op fora verschenen reeds talloze artikels die het verhaal en de metaforen van The Green Knight proberen te ontrafelen. In essentie toont David Lowery’s verfilming van een 14de eeuwse Arthur-legende nochtans simpel: Sir Gawain (Dev Patel), het halsstarrige neefje van koning Arthur, onderneemt een avontuurlijke tocht om de confrontatie aan te gaan met de mythische Groene Ridder. Maar de scenarist-cineast vertikt het om je het eeuwenoude verhaal eenduidig voor te schotelen.
De vragen stapelen zich op. Wat gebeurt er in de laatste tien minuten van de film? Waarom speelt Alicia Vikander twee personages? Wie is die Groene Ridder? Wat is de betekenis van de reis die Gawain aflegt en wat wil Lowery - een niet tot één genre te reduceren, onafhankelijke filmmaker - ons vertellen over mythes, ridderlijkheid en heldhaftigheid? Het internet telt talrijke invalshoeken die de eigenzinnige avonturenfilm proberen te verduidelijken. Maar is er wel zoiets als een juiste invalshoek?
De mist in
Vast staat dat de film geen pasklare antwoorden geeft. Hij vraagt jou als kijker om een interpretatie van wat je op het scherm ziet. Net zoals Lowery een verhaal uit de 14de eeuw interpreteerde. Uit interviews blijkt dat de betekenis achter de film voor hem duidelijk is. Maar dat wil dus nog niet zeggen dat hij die daarom bevattelijk op het scherm tovert. Relaties tussen personages, het nut van sommige plotelementen (dat 360°-shot!) of vertelkeuzes hult Lowery bewust in een narratieve mist, waardoor de film na afloop deels een mysterie blijft.
Het internet telt talrijke invalshoeken die de eigenzinnige avonturenfilm proberen te verduidelijken. Maar is er wel zoiets als een juiste invalshoek?
Maar laat de modale kijker daar nu net niet zo tuk op zijn. Hij verlangt naar een rit met een duidelijk begin, midden en einde. Neem het hem eens kwalijk. De meeste mensen bekijken films om te ontspannen, even alle zorgen vergeten. En dan word je plots geconfronteerd met een film die het waagt om informatie te achter te houden, of erger: te verwarren. Je moet het maar durven als filmmaker.
Het is niet de eerste keer dat de regisseur dat doet. The Green Knight verschilt daarin weinig van A ghost story (2017), Lowery’s indie-kleinood over hoe de verloren ziel van een overleden man zoekend rondwaart doorheen tijd en ruimte. Ook in die film rekent hij op je bereidheid als kijker om zelf betekenis te geven. Intussen goochelt hij met thema’s en vraagstukken zonder verdere toelichting.
Sommige kijkers ervaren het vast als ergerlijk. Toch is ambiguïteit een aspect van de zevende kunst dat het verdient om omarmd te worden. Je kan het als filmkijker zelfs opvatten als een compliment: Lowery onderschat je niet. Hij vertrouwt op jouw interpretatievermogen als toeschouwer, op de narratieve kracht van de beelden die hij heeft vastgelegd.
Met gevoel
Lowery gebruikt ambiguïteit op een zeer gevoelsmatige manier. Voor hem dient het niet enkel als een instrument om elementen van een verhaal te interpreteren. Het is ook een tool om de kijker mee te voeren. Om je onder te dompelen in een audiovisueel bad van sfeer, muziek, decors en personages die je bovenkamer stimuleren op een instinctieve manier. Niet zozeer volgens de dictatuur van het scenario. Hij wil dat je kijkt, dat je het ten volle beleeft.
Neem opnieuw A ghost story. Die film biedt je een kijkervaring die overweldigt en je met de neus drukt op je eigen mortaliteit. Hij confronteert je met je plaats binnen de onmetelijkheid van het bestaan. Kwesties waar we als mens al eeuwenlang mee worstelen en waarvan Lowery de complexiteit erkent in de verhalen die hij vertelt.
Lowery gebruikt ambiguïteit op een zeer gevoelsmatige manier. Voor hem dient het niet enkel als een instrument om elementen van een verhaal te interpreteren. Het is ook een middel om de kijker mee te voeren.
Gelijkaardige elementen vind je ook in The Green Knight. De film beraadt zich over de betekenis van eer, heldendaden en als mens het juiste doen. Maar ook diezelfde sterfelijkheid, de oneindigheid van de tijd verweeft hij in zijn ambigue benadering van het middeleeuwse gedicht. Thema’s waarvan hij hoopt dat ze bij jou een even sterke fascinatie hebben als bij hem. Hij wil dat je je laat inpakken door verwondering en niet zozeer door logica. De wereld van koning Arthur is een wereld waarin het magische en het reële hand in hand gaan. Ze verschillen amper van elkaar. Het is een wereld die anders is dan de onze. Een die verwart, verbaast en soms ongrijpbaar is.
Dat alles maakt van Gawain een geschikte protagonist. Net als de kijker heeft hij weinig ervaring met de wereld waarin hij leeft. Hij is bevlogen, maakt foute beslissingen en weet niet goed hoe hij met de wereld buiten het kasteel van Arthur moet omgaan. Gawain is geen held, maar een kerel die zich graag tegoed doet aan drank, vrouwen en comfort. Hij strompelt in de film door zijn eigen avontuur. Hij is een jongeman op zoek naar een duidelijk lot. Als kijker strompel je met hem mee omdat de setting van de film je vervult van vraagtekens, onzekerheden en twijfels. Wat is echt, wat is dat niet? Wat heeft het allemaal te betekenen? Wat neem je mee naar huis na zo’n film?
Manipulatie
Die ingebouwde onzekerheden zijn een bewuste schrijf- en regiekeuze van Lowery. Het maakt van hem een pientere manipulator die de ambigue kwaliteiten van cinema kent. Net als het leven heeft een film niet altijd eenduidige antwoorden. Kan hij je om de tuin leiden, een onverwachte weg uitsturen.
Wordt een film beter als je er een heldere verklaring op kan kleven? Niet noodzakelijk. Films als The Green Knight en A ghost story kunnen even zeer de moeite zijn, zolang je maar bereid bent je te laten meevoeren door de dubbelzinnigheden, de ambiguïteit en de koppigheid die ingebakken zit in de identiteit van de film. Maar breek er gerust je hoofd over als dat jouw filmervaring verbetert. Een noodzaak is het echter nooit. Je pleziert er zelfs sommige filmmakers als je het niet doet. En jezelf.
'The Green Knight' is te vinden op o.a. Amazon Prime Video. 'A ghost story' kan je bekijken via Google Play en YouTube.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.