De veelzijdige Belgisch-Congolese kunstenaar Baloji tast in zijn langverwachte debuut Augure de invloed af van het geloof in het occulte binnen de Congolese samenleving. Dat levert een mozaïekfilm op met niet één, maar vier intrigerende verhaallijnen.
Hekserij is voor Baloji geen toevallige inspiratiebron. De naam van de Belgisch-Congolese muzikant, acteur, kostuumontwerper, art director en cineast verwijst zelf naar dit concept. Oorspronkelijk betekende Baloji “man van de wetenschap” in het Swahili, maar in koloniale tijden werd het omgevormd tot “man van occulte wetenschappen/tovenaar”.
Het spanningsveld wordt meteen geïntroduceerd wanneer Koffi (Marc Zinga) zijn zwangere Westerse echtgenote (Lucy Debay) wil voorstellen aan zijn Congolese familie. Vanaf het eerste moment dat hij in zijn geboortedorp arriveert, wordt duidelijk dat hij aan bepaalde verwachtingen zal moeten voldoen – al is het maar dat zijn haar in de plooi ligt.
Hekserij is voor Baloji geen toevallige inspiratiebron. De naam van de Belgisch-Congolese artiest verwijst zelf naar dit concept.
De ontvangst ter plaatse is dan ook koel en afstandelijk, vooral vanwege de donkere geboortevlek in zijn gezicht. Volgens zijn familie bewijst die vlek dat hij een boosaardige tovenaar is die het slecht met hen voorheeft. Deze reünie culmineert in een intense exorcisme-ceremonie.
Vier ‘duivelskinderen’
Koffi is slechts een van de vier duivelskinderen waarvan de verhalen in Augure met elkaar versmelten. In zijn epileptische visioenen ziet hij Paco (Marcel Otete Kabeya) en zijn bende, de Goonz. De roze tutu die ze dragen is een eerbetoon aan Paco’s zus Maya die hij verloor aan een Hans- en Grietje-achtige heks. De Goonz voeren een hevige strijd tegen een rivaliserende bende die gehuld is in luipaardvelletjes. Deze verwijzing naar de muts van Mobutu is een – niet toevallig gekozen – symbool voor diens populistische ideologie waarin het geloof in het occulte zijn voedingsbodem vond.
Deze film wordt vooral geregeerd door wat er niet wordt gezegd.
Tshala (Eliane Umuhire), de zus van Koffi, aanvaardt haar 'duivelse’ broer onvoorwaardelijk. Omwille van haar seksueel vrijgevochten karakter wordt ze zelf ook als buitenbeentje beschouwd. Om die reden ondergaat ook zij een reinigingsritueel bij de dorpsgenezer. Ze biedt onderdak aan Koffi en zijn echtgenote, terwijl de broeierige relatie tussen Koffi, Tshala en hun moeder Mujila (Yves-Marina Gnahoua) escaleert. Ook zij blijkt uiteindelijk het slachtoffer van het geloof in het occulte.
Invloed van tradities
Deze film wordt vooral geregeerd door wat er niet wordt gezegd. De geheimen en trauma's die aan de basis liggen van deze vier verhalen – over Koffi, zijn zus Tshala, hun moeder Mujila en Paco – onthullen zich mondjesmaat, en deze onthullingen culmineren uiteindelijk in een eindscène die rechtstreeks uit een fantasy film lijkt te zijn geplukt.
Naast een bezwerend scenario kan Baloji’s debuut ook steunen op een verbluffende fotografie, waarbij de achtergronden variëren van Koffi’s geboortedorp tot de (diamant)mijn, de chaos van de grootstad, de weelderige oerwouden en de droge woestijnen. Het kleurenpalet, met het alomtegenwoordige roze, brengt symboliek tot leven in adembenemende tableaus. De muziek draagt bij aan de betovering van het geheel.
In het Congo van Baloji worden de Westerse en Afrikaanse mentaliteit met elkaar geconfronteerd.
In het Congo van Baloji worden de Westerse en Afrikaanse mentaliteit met elkaar geconfronteerd. Hij verkent de invloed van tradities en cultuur op de personages en de samenleving. Intrigerend is dat deze door het occulte gekenmerkte gebeurtenissen tijdens het Paasweekend plaatsvinden, een hoogtepunt in de christelijke traditie.
Baloji peinst over de impact van een al dan niet liefdevolle opvoeding op het menselijk leven. Vrije wil lijkt in dit alles te zweven tussen de contrasten van ongunstige en gunstige voortekenen, een thematiek waarop Baloji poogt te reflecteren in een uitgebalanceerde, genrevrije mozaïekfilm vol symboliek.
‘Augure’ is vanaf 15 november 2023 in de Belgische zalen te bekijken. In Nederland is de film vanaf 18 april 2024 te bekijken.