Waar zaten al de vrouwelijke regisseurs in de jaren 1980? Duidelijk niet in Hollywood, maar in New York. Met behulp van een bruisende punkscène, MTV én Madonna bereidde Susan Seidelman daar met Desperately seeking Susan, nu te zien via Prime Video, de weg voor een nieuwe generatie. ‘Na Al Pacino, Gene Hackman of De Niro wilde ik verhalen over vrouwen vertellen die nog nooit in Amerikaanse cinema belicht waren.’
Voordat Susan Seidelman in de jaren 1990 tv-geschiedenis schreef met Sex and the city, de HBO-hit waarvoor ze zowel de eerste drie afleveringen draaide als de cast en toon grotendeels mee bepaalde, zette de New Yorkse in de eighties de filmbizz op stelten. Niet enkel omdat ze voor Desperately seeking Susan (1985) de toen nog onbekende Madonna in haar eerst filmrol castte of Meryl Streeps ongeziene komisch talent aanboorde in de wraakkomedie She-devil (1989). Ook omdat ze met haar debuut Smithereens in 1982 de eerste Amerikaanse indiefilm afleverde die kans maakte op de Gouden Palm in Cannes. Zo rolde ze de rode loper uit voor collega’s als Steven Soderbergh, die er in 1989 met Sex, lies, videotape de hoofdprijs won.
Dit exclusieve interview verscheen in ons Eighties-issue Koop het hier.
‘Het was een enorm druk decennium voor me’, lacht de 70-jarige filmmaakster ontspannen als ze vertelt hoe die woelige jaren voor haar voelden. Ze is duidelijk goed geluimd als we haar via Zoom treffen. Niet enkel omdat ze graag op die bruisende periode terugblikt – in een verkennende mailconversatie vooraf deelde ze al gretig foto’s uit haar persoonlijke archief die haar jaren 1980 capteerden – maar ook omdat ze zopas te horen kreeg dat haar memoires opgepikt zijn door een grote internationale uitgever, Macmillan Publishers.
Dat ze een verhaal te vertellen heeft, mag duidelijk zijn. Niet iedereen begint immers een carrière als regisseur in een periode waarin er geen vrouwen zijn die Amerikaanse films maken. En zij die het haar wél voordeden, waren toen op één hand te tellen: van Ida Lupino (‘de actrice die films als The hitch-hiker ging maken’), Shirley Clarke (‘zij draaide in de jaren 1950 en 60 docu’s over de counterculture in New York’) en Elaine May (‘een comédienne die voor Mike Nichols werkte en daarna het heerlijke The heartbreak kid regisseerde’) tot Barbra Streisand (‘haar ken je, toch?’).
Gelukkig was ze op de juiste plek en op het juiste moment, vertelt Seidelman. ‘Toen ik eind jaren 1970 van de filmschool afstudeerde, begonnen New Yorkers als Amos Poe, Eric Mitchell en Jim Jarmusch no budget-films te maken. Ik wilde toen zelf een langspeelfilm maken, maar wist dat dit in Hollywood niet zou lukken. Als vrouw kon je toen enkel een film maken buiten het systeem. Daarom begon ik zelf aan mijn passieproject en werkte ik eraan als ik tijd en geld had.’
Dat passieproject was dus Smithereens, een grauw portret van een jonge punkster uit New Jersey die haar rock ‘n-roll-droom volgt naar New York – om daar te ontdekken dat intussen Los Angeles het middelpunt van de punkscène is geworden. Balen. Uiteindelijk leverde deze film haar geen Gouden Palm op. Wel legde dit energieke punkportret de basis voor Desperately seeking Susan, waarin de saaie Roberta (Rosanna Arquette) door een hersenschudding plots denkt dat ze de hippe Susan (Madonna) is waardoor er plots een nieuwe wereld voor haar open gaat. Net als haar debuut gaat deze komedie over vrije vrouwen die hun plek in het New York van de eighties zoeken.
Toch keek je vooral naar Parijs. Desperately seeking Susan is geïnspireerd op een Franse film uit 1974.
SUSAN SEIDELMAN: Inderdaad! Als filmstudent ging mijn interesse meer uit naar Europese dan naar Amerikaanse film. Iedereen die ik kende, wilde Godard worden. In Smithereens voel je de invloed van de Nouvelle Vague echt. Ik hield niet enkel van de energie en authenticiteit van die stroming, maar ook van hoe zijn cineasten een gebrek aan geld in hun voordeel gebruikten.
Iedereen die ik kende, wilde Godard worden.
Daarnaast vind ik Agnès Varda ook geweldig, zéker Cléo from 5 to 7. Die atypische, vrijgevochten rol van Cléo sprak me echt aan. Zo’n sterke vrouwen wilde ik ook in mijn films. Maar qua plot is Desperately seeking Susan op Céline et Julie vont en bateau gebaseerd. Deze film van Jacques Rivette gaat net als de mijne over twee vrouwen die van identiteit wisselen.
Hoe was het om in de jaren 1980 zulke verhalen over vrijgevochten vrouwen te vertellen terwijl de rest van de Amerikaanse filmindustrie mannelijk was?
SEIDELMAN: Omdat er zo weinig vrouwelijke regisseurs waren, voelde ik de noodzaak om verhalen te vertellen vanuit een vrouwelijk perspectief. Er waren natuurlijk veel goede films in de jaren 1960 en 1970. Maar waar waren al die vrouwen eigenlijk in The Godfather, The French connection, The taking of pelham one two three? De moeder of de hoer, de goede of de slechte meid: dat waren de enige twee opties voor actrices toen. Al de straffe rollen gingen naar Al Pacino, Gene Hackman of De Niro. Toen de jaren 1980 daar waren, wilde ik daarom verhalen over vrouwen vertellen die nog nooit in Amerikaanse cinema belicht waren. En omdat de filmindustrie aan de Westkust producer driven high-concept stuff was, was onafhankelijk werken de enige manier waarop ik trouw aan mezelf blijven.
Je was niet de enige die dat wilde. Die onafhankelijke filmscene bleek een vruchtbare voedingsbodem voor verschillende jonge vrouwelijke cineasten.
SEIDELMAN: Het feit dat je ze op één hand kan tellen, van Kathryn Bigelow (zie: The hurt locker, nvdr), Sara Driver tot Bette Gordon en Lizzie Borden, zegt toch genoeg? We waren een kliek New Yorkse vrouwen die elk hun eigen kleine films maakten tot Desperately seeking Susan uitkwam. Amy Heckerling (zie: Fast times at Ridgmont High, nvdr) was toen immers al naar de Westkust verkast. Maar het is wel fijn dat velen toch een impact op popcultuur gehad hebben. We moesten wel om gehoord te worden in die all boys film club van toen.
Into the groove
En een impact op de jaren 1980 had Seidelman, met dank aan de opkomst van MTV en enkele steengoede castingkeuzes. ‘Met Desperately seeking Susan hield ik de vinger aan de pols van de tijdsgeest’, vertelt ze over de film die zowel haar carrière lanceerde als die van popster-in-wording Madonna, Rosanna Arquette en John Turturro, die er een maffe magiër speelt. ‘Dat is ook de reden waarom ik de film nooit opnieuw zou kunnen maken, iets wat me ondertussen al vaak gevraagd is.’
‘Het was niet het verhaal dat de film tot zo’n succes maakte, maar de tijd waarin hij is gemaakt en hoe die periode erin aan bod komt.’
‘Het was niet het verhaal dat de film tot zo’n succes maakte, maar de tijd waarin hij is gemaakt en hoe die periode erin aan bod komt. Het New York van 1984 is constant aanwezig in de film: van lui als John Lurie die in de achtergrond saxofoon speelt tot punker Richard Hell die in een hotel Madonna tegenkomt. Je moet al in het New York van de jaren 1980 gewoond hebben om al die inside jokes te begrijpen. Gelukkig doorstond de film de tand des tijds en spreekt hij nog nieuwe generaties aan. Hij wordt nog altijd getoond en besproken.’
Heeft de film over de jaren aan relevantie gewonnen?
SEIDELMAN: Volgens mij wel. Mijn film laat toe om te fantaseren hoe het was om in het New York van de vroege jaren 1980 te leven. Zeker in de East Village was dat een periode waarin de kunst-, muziek- en filmwereld in elkaar overliepen. Veel muzikanten speelden in onafhankelijke films mee en Keith Haring en Basquiat begonnen toen ook naam te maken. Daarnaast zijn er ook vandaag nog altijd heel veel mensen die zich kunnen vereenzelvigen met de personages uit Desperately seeking Susan. Ook nu nog zijn er verveelde huisvrouwen als Roberta die stiekem van een spannender leven dromen.
Dat Madonna de hoofdrol speelt, heeft je film natuurlijk ook geen kwaad gedaan.
SEIDELMAN: Zeker. Het gekke is: ze woonde maar enkele straten van me vandaan, dus ik kende haar al voordat ik haar ‘Borderline’-videoclip op MTV zag. Maar toen ik die zag, dacht ik pas echt: Oh, she’s really cinematic. I think she’ll be good in the movie. Het was fijn om samen met haar de film te maken.
‘Er was een grote kruisbestuiving tussen de look and feel van mijn film en die videoclips die daarna op MTV te zien waren.’
Toen we met de productie begonnen, besteedde niemand aandacht aan ons. Als we op straat filmden, keken ze hoogstens eens benieuwd op. Het was pas tijdens de filmopnames dat Madonna bijna van de ene op andere dag superster werd. (‘Like a virgin’ kwam tijdens de opnames van de film uit, nvdr)
Je draaide ook de videoclip van Madonna’s single Into the groove, haar hit die ook tijdens je film weerklinkt. Welke impact had de opkomst van MTV op jou?
SEIDELMAN: Ik weet eigenlijk niet wat er eerst was: de MTV-esthetiek of Desperately seeking Susan. Feit is dat er een grote kruisbestuiving is tussen de look and feel van mijn film en die van veel videoclips die daarna op MTV te zien waren. Cameraman Ed Lachman (die tevens met Todd Haynes en Sofia Coppola werkte, nvdr) gebruikte voor mijn film veel coulour gels en speelde graag met kleurrijke belichting. Die dingen zijn daarna deel gaan uitmaken van de MTV-uitstraling. Ik denk dat we elkaar wat aangestoken hebben.
Streep door de rekening
Hoewel Seidelman na haar grote doorbraak nog enkele films maakte waarin ze klassieke filmgenres een frisse feministische draai geeft – zoals Making mr. Right (1987), een sf-romcom waarin John Malkovichs personage een robot maakt die emoties aangeleerd krijgt door een eigenzinnige vrouw, en Cookie (1989), haar misdaadkomedie met Peter Falk en Dianne Wiest die ze samen met Nora Ephron maakte – eindigden haar wonderjaren professioneel gezien wat in mineur. Haar film She-devil, waarin een doordeweekse huisvrouw (tv-icoon Roseanne Barr) wraak neemt op een populaire schrijfster van kleffe pulpromannetjes (Meryl Streep) die met haar overspelige man aan de haal ging, werd in 1989 genadeloos afgekraakt. ‘Critici waren nog niet klaar voor een vrouwelijke wraakfilm.’
Maar ook de wereld veranderde daarna snel, inclusief de hare. ‘In 1989 werd ik mama. Daardoor heb ik het jaren wat rustiger aan gedaan. Toen ik terug films wilde regisseren, maakten filmstudio’s plots minder films. En de films die ze wel nog maakten, waren duur en bombastisch. Met de budgetten waarmee ik het decennium ervoor films maakte, kon ik enkel nog tv-films draaien. (denkt na) In de eighties waren HBO en Showtime zenders die films programmeerden zes maanden nadat ze in de bioscoop te zien waren geweest. Met Sex and the city en The Sopranos creëerde kabel-tv vanaf 1997 veel meer mogelijkheden. Plots regisseerde ik dingen die mensen normaal niet op tv zagen. Dat was voor mij het grootste verschil tussen beide decennia.’
Dat lijkt wel erg op de evolutie die zich de laatste jaren in rotvaart voltrekt: streaming.
SEIDELMAN: Inderdaad. Vandaag worden er enorm goeie dingen gemaakt voor streamingdiensten en televisie. Maar ik weet niet of het er allemaal beter op geworden is. De liefde voor echte cinema lijkt toch wat tanende. Ik hou van film en ik hou ervan om deze in de bioscoop op een groot scherm te zien met andere mensen rondom me heen. Dat gebeurt vandaag steeds minder. In Amerika zijn de laatste jaren veel bioscoopketens overkop gegaan. Maar ja: door streaming zijn er wel veel kansen bijgekomen voor vrouwen in de film- en tv-industrie.
Dat is toch een goede evolutie?
Seidelman: Natuurlijk, maar big movies maken we nog altijd te weinig. Toen Patty Jenkins Wonder woman maakte, leek het glazen plafond te breken. Maar de kansen blijven schaars.’
'Desperately seeking Susan' is via Prime Video te bekijken. 18 juni 2024 verschijnt 'Desperately seeking somehting', de autobiografie van Susan Seidelman, bij MacMaillan. Hier meer info.
Lees je onze interviews, recensies en artikels graag? Waarom ons niet steunen voor €5, €10, €25 of €50? Schrijf je hier in op onze wekelijkse nieuwsbrief.