In haar bezwerende debuut Clara Sola volgt Nathalie Álvarez Mesén een 40-jarige vrouw die eindelijk het juk van haar religieuze moeder van zich afwerpt en verlossing zoekt in spiritualiteit en seksualiteit. Het is alsof de Costa Ricaans-Zweedse cineaste hiermee ook stilaan de kijker verlost. ‘Zelfs nu is vrouwelijke seksualiteit nog vaak een taboe. Dat moet veranderen.’
Ergens op een mooie, ongerepte plek in Costa Rica woont de 40-jarige Clara (Wendy Chinchilla Araya), een vrouw met een lichte fysieke afwijking, nog steeds in bij haar diepgelovige moeder. Zij houdt haar volwassen dochter angstvallig klein en schermt haar af van de moderne, geseculariseerde wereld waar vrouwen zich opmaken, plezier hebben en helemaal zichzelf kunnen zijn. Ook seksueel. En daar wringt het schoentje bij Clara. Als de knappe Santiago (Daniel Castañeda Rincón) op een dag bij haar huis aankomt, ontdekt ze verlangens die niet te bedwingen zijn met de hete pepersaus die haar moeder aan haar vingers smeert.
‘Het is toch vreemd dat ik, opgroeiend tussen vrouwen, schaamte voelde over zoiets natuurlijks als seksualiteit?’
‘Ik heb dit verhaal niet zelf gekozen’, vertelt Nathalie Álvarez Mesén, de Costa-Ricaanse die naar Zweden en de VS trok om er respectievelijk mime-theater en film te studeren. ‘Het verhaal koos mij. Verhalen vloeien voort uit wat je hebt meegemaakt. Toen ik in Costa Rica opgroeide, was ik altijd omringd door vrouwen, maar over seksualiteit werd nooit gepraat. Op school leerden we natuurlijk over voortplanting, maar niet over het verlangen en plezier dat daarmee samengaat. Het is toch vreemd dat ik, opgroeiend tussen vrouwen, schaamte voelde over zoiets natuurlijks als seksualiteit? Deels heeft dat ook met de religieuze context te maken, maar dan nog is het opmerkelijk. Zelfs nu is vrouwelijke seksualiteit bij velen nog taboe. Dat moet veranderen.’
Er klinkt verontwaardiging door in haar stem, maar vooral ook hoop en strijdvaardigheid. Dat komt omdat Nathalie Álvarez Mesén in Costa Rica al veel nagesprekken voerde, aansluitend op vertoningen van haar film. De interpretaties die ze daar van het publiek te horen kreeg, deden haar beseffen welke gevoelige snaar ze raakte. ‘Aanvankelijk dacht ik dat Clara vooral symbool stond voor vrouwen. Maar eigenlijk is ze gewoon iemand die voor lange tijd onderdrukt is geweest en zichzelf niet mocht zijn. Aangezien vandaag nog altijd veel mensen niet zelf kunnen kiezen wat ze met hun leven of met hun lichaam doen, staat ze voor velen symbool. Kijk maar naar abortus. Clara Sola is een dankbare metafoor voor zulke feministische thema’s.’
Lichaamstaal
Maar meer nog dan een film over actuele topics, is Clara Sola ook een bijzondere film over groei – zowel in de organische als spirituele zin. Het maakt dat de veertigjarige Clara een bijzonder personage is voor een coming of age-film. ‘Voor mij gaat het genre vooral over transitie, over een persoon die dichter komt bij zijn ware zelf of iemand die honesty in zichzelf vindt. Opgroeien is natuurlijk een belangrijk deel van coming of age-films, maar niet noodzakelijk van puber tot volwassene.’
En die transitie is heel organisch en fysiek in Meséns film, waarin vooral ‘natural actors’ spelen – zo noemt ze niet-acteurs. ‘Omdat Wendy danseres is en ik mime studeerde, hadden wij één gemeenschappelijke taal: het lichaam. Dat stond centraal in het opbouwen van haar personage. Eigenlijk is haar personage gebaseerd op een wolf, waar we dan stilaan kleine porties menselijkheid aan toegevoegd hebben. (lacht) Zo kwamen we uiteindelijk tot 100% menselijkheid, zonder dat ze dat intuïtieve van de wolf verloor. Zij staat in nauw contact met de natuur.’
Natuurelementen
Dat dichte contact met de natuur onderhoudt ook de film, die dankzij de heel zintuiglijke benadering van Mesén soms zelfs lijkt op te gaan in de Costa Ricaanse natuur. ‘Als je alleen in de natuur bent, kan je compleet jezelf zijn. Dat is rustgevend, magisch zelfs. De natuur verwacht immers niets van je. Dat geeft een vrijheid die je in gezelschap van andere mensen niet hebt. Het hangt ook samen met hoe Clara zich voelt.’
‘De natuur verwacht niets van je. Dat geeft een vrijheid die je in gezelschap van andere mensen niet hebt.’
En Mesén doet er alles aan om de kijker ook in die magische natuurwereld onder te dompelen. Clara Sola is een film die je de wind bijna laat voelen wanneer Clara in een bus haar hand uit het raam steekt. De reden is simpel. ‘Clara ervaart de wereld op een heel zintuiglijke manier. Ze lijkt soms zelfs meer dan haar vijf zintuigen te gebruiken. Daarom wilden we dat ook tastbaar maken door ook in de fotografie, montage en muziek die sensitieve wereld op te roepen.’
Die muziek is trouwens afkomstig van de Belgische componist Ruben De Gheselle. ‘Hem ontmoette ik enkele jaren geleden tijdens Berlinale Talents (een talentontwikkelingsprogramma voor 200 creatievelingen dat jaarlijks tijdens het filmfestival in Berlijn doorgaat, nvdr) en daar hadden we een leuke babbel. Omdat hij de enige componist was waarbij ik nooit kon raden met wat voor muziek hij zou afkomen, wilde ik graag met hem samenwerken. Zijn compositie legt de nadruk op de vier natuurelementen. Zo creëerde hij een stukje ‘vuurmuziek’ waarvoor hij me nooit referenties of voorbeelden heeft gegeven. Hij las enkel het script, keek naar de beelden en maakte er een prachtige score voor. Hij is echt een genie.’
‘Clara Sola’ kwam op 25 mei 2022 in de Belgische zalen. In Nederland is de film vanaf 11 augustus 2022 te zien. Lees in ons vierde nummer meer over Clara Sola, en hoe deze film Zuid-Amerikaanse coming of age een nieuwe wending geeft.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.