Bij het uitbreken van de Yom Kippoeroorlog in 1973 moest Golda Meïr als eerste minister van Israël beslissingen nemen die het lot van duizenden mensen zouden bepalen. Guy Nattiv vertelt in Golda het verhaal van strategische blunders en interne ruzies die haar tot een controversieel figuur maakten.
6 tot 25 oktober 1973 ging de geschiedenis in als de Yom Kippoeroorlog. Dat gewapende conflict was het resultaat van een samenzwering tussen de Syrische president Assad en de Egyptische president Saddat. Op de belangrijkste Joodse feestdag vielen ze Israël langs beide kanten binnen. De Israëli kregen te laat lucht van de nakende inval en hadden niet genoeg tijd om de nodige weerstand te organiseren. De afloop van die korte maar tumultueuze periode bepaalde hoe Golda Maïr zou herinnerd worden.
Nattiv’s film begint immers bij het nakende einde van Meïr, die gespeeld wordt door Helen Mirren – compleet met borstelige wenkbrauwen, warrige pruik, nekprothese, nicotinegele vingers en dikke enkels. Meïr moet zich op dat moment verantwoorden voor de omstreden beslissingen die ze nam tijdens de oorlog. Ze vertelt het hele verhaal en neemt alle schuld op zich. Via lange flashbacks gaat de kijker mee van de ene crisisvergadering naar de andere. Van de oorlog zien we alleen vage beelden die even binnen wervelen wanneer Golda geconfronteerd wordt met verhalen over de ontwikkeling van de oorlog.
In rook gehuld
Nattiv verfilmt de dramatische gebeurtenissen die geleid hebben tot haar besluiten op visueel boeiende wijze. Naadloos lopen de scènes in elkaar over. Van de operatietafel belandt ze in haar bed. De sigarettenrook die ze daar uitblaast lost op in de rookwolken van het slagveld. De topshots die Nattiv gebruikt vergroten dan weer de afstand en tonen hoe Meïr de speelbal is van de omstandigheden. De terugkerende Esscher-achtige trappenhal waarin ze afdaalt naar de vergaderruimtes toont dan weer hoe beklemmend de uitzichtloze situatie is.
Doordat de camera zo dicht op haar huid zit, voel je wat Golda mentaal en fysiek moet hebben meegemaakt tijdens die dagen.
Doordat de camera zo dicht op haar huid zit, voel je wat Golda zowel mentaal en fysiek moet hebben meegemaakt tijdens die dagen. Mentaal: omringd door machtige mannen moet ze de ene moeilijk beslissing nemen na de andere. Hoewel Golda duidelijk door de omstandigheden overweldigd wordt, is ze toch de sterkste van het hele gezelschap. Niet voor niets wordt ze de IJzeren Dame van Israël genoemd. De vrouw die van 1969 tot 1974 de eerste minister van Israël was, rookte trouwens als een ketter en dronk sloten koffie om overeind te blijven. Frequent wordt er ingezoomd op de asbakken vol uitgedrukte peuken.
En fysiek? Heel die tijd vecht Golda tegen een lymfekliergezwel. De close-ups van de glazen met bruistabletten die haar kanker onder controle moeten houden, zijn daar de stille getuigen van. Niemand, buiten haar steun en toeverlaat Lou Kaddar, is ervan op de hoogte. De manier waarop ze samen via het lijkenhuis, waar telkens meer gesneuvelde soldaten liggen opgestapeld, naar de dokter of de operatiezaal gaan is ironisch veelzeggend.
Dubbele oorlog
Golda’s reputatie als harde madam wordt in de film gehumaniseerd door een bescheiden tweede verhaallijn. Bij alle gesprekken van de Israëlische regering tokkelen de vingers van een stenografe ijverig op de toetsen. Het is haar zoon die bij de eerste schermutselingen naar het front gestuurd wordt. Daar sneuvelt hij uiteindelijk ook. De manier waarop Golda daar discreet op reageert, toont hoe diep haar pijn gaat.
Golda’s reputatie als harde madam wordt in de film gehumaniseerd door een bescheiden tweede verhaallijn.
Golda is hierdoor als een oorlogsfilm zonder oorlog. Meïr is een oudere vrouw die haar dubbele interne oorlog probeert te overleven: ze vecht tegen de kanker en tegen de vijand. Ze verliest zichzelf en haar land, maar probeert toch een beetje hoop te vinden. De fascinatie die Nattiv voelt voor Meïr is duidelijk. Deze film is dan ook een eerbetoon aan de meelevende vrouw achter de Margaret Thatcher van Israël. De regisseur slaagt erin de kijkers te doen begrijpen wat ze doormaakt en te laten voelen wat ze zelf voelt: ‘Er is geen enkel verschil tussen zelf iemand doden of een ander sturen om voor jou te doden. Het is precies hetzelfde, zelfs erger.’
‘Golda’ is vanaf 21 september 2023 in de Nederlandse bioscopen te zien. In België komt de film later in het najaar in de zalen.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk. Schrijf je hier in op onze wekelijkse nieuwsbrief.