Voor zijn debuut Lunana, a yak in the classroom trok scenarist-cineast Pawo Choyning Dorji naar ‘s werelds meest afgelegen school in een Bhutanees Himalayadorpje om een authentiek verhaal te vertellen over een zoekende leerkracht die zijn roeping vindt.
Ergens ver in de Himalaya ligt het kleine koninkrijk Bhutan, dat het grootste Bruto Nationaal Geluk ter wereld heeft. Ironisch genoeg verlaten veel Bhutanezen hun land om hun eigen versie van geluk te zoeken in de Westerse steden. Dat is ook de wens van de jonge Ugyen (Sherab Dorji), die aan het laatste jaar van zijn gemeenschapsdienst begint. Hij is leraar, maar mist de roeping. Hij droomt van een carrière als zanger in Australië. Omdat hij niet tevreden is met zijn huidige school – en omdat de regeringssecretaris niet tevreden is over hem – wordt hij naar Lunana gestuurd, in de verste uithoek van het land.
Scenarist-cineast Pawo Choyning Dorji heeft van zijn debuutfilm een parel in overtreffende trap gemaakt. Het zijn niet alleen de indrukwekkende landschappen die betoveren, maar ook de manier waarop hij het voorspelbare ‘vreemde eend in de bijt’-verhaal op een vaak verfrissende manier uitwerkt.
Scherpstellen op contrasten
Zo speelt hij mooi de contrasten uit tussen Ugyen en de mensen die hij ontmoet. Het begint al bij de pittige achtdaagse trek naar de eindbestemming. Het is de enige manier om er te geraken. Voor zijn immer goed gezinde begeleiders een peulenschil, voor Ugyen quasi onoverkomelijk. Hij moppert en klaagt zich een weg naar boven waar alle dorpelingen hem, op twee uur afstand van hun woonplaats, opwachten. Hun gezichten die stralen van geluk over de komst van de leraar contrasteren scherp met de donderwolk in diens ogen. Eens in het dorp geeft hij te verstaan dat hij terug wil naar de beschaving. Maar dat kan niet meteen.
Pawo Choyning Dorji speelt mooi de contrasten uit tussen Ugyen en de mensen die hij ontmoet.
De contrasten worden hier verder uitgespeeld: de desinteresse van de leraar tegenover het enthousiasme en het respect van de leerlingen – want hij kan hun toekomst aanraken – stadslawaai tegenover de stilte die hem belet te slapen, de luxe tegenover de eenvoud, de technologie tegenover de prehistorie, het vervuilde en oneerlijke tegenover het pure en zuivere, de harde leefwereld van de jak-herders en hun families die prachtige en spiritueel sterke mensen blijken te zijn (ook al is de perfectie niet van deze wereld) tegenover het stadsleven.
Geluk is een reis
Ugyen gaat beseffen dat alles wat hij eigenlijk zo wanhopig zoekt in de materiële wereld, eigenlijk in hem zit en dat geluk eerder een reis is dan een bestemming. Dat is een heel boeddhistisch gedachte. Materiële vooruitgang is ondergeschikt aan spirituele vooruitgang in Bhutan, een land dat barst van adembenemende natuur en een fascinerende cultuur. In deze bewustwording speelt de diepgaande traditionele muziek een belangrijke rol. De liederen ontstaan uit eigen ervaringen en hebben vaak een spirituele dimensie.
Ugyen gaat beseffen dat alles wat hij eigenlijk zo wanhopig zoekt in de materiële wereld, eigenlijk in hem zit.
Zo vormt het lied ‘Yak Lebi Lhadar’ de rode draad doorheen de film. Het is het eerste en het laatste wat we horen en het bindt Ugyen aan het dorp. Het lied gaat over de hechte relatie tussen een herder en zijn jak. De uitwerpselen van het os-achtige dier worden als brandstof gebruikt en zijn vlees kan gegeten worden als het nodig is. De jak betekent dus erg veel voor het dorp. Volgens Asha, de hoofdman van het dorp, moet Ugyen er dus wel de incarnatie van zijn. Saldon (Kelden Lhamo Gurung) schenkt hem haar oudste jak voor warmte in de klas.
Donkere vallei
De film werd werkelijk gedraaid in Lunana, wat letterlijk de donkere vallei betekent. Het dorp ligt langs de gletsjers van de Himalaya aan de grens met Tibet. Het is echt het meest afgelegen schooltje ter wereld en je geraakt er niet met conventioneel vervoer. Elektriciteit is er niet en de opnames waren afhankelijk van zonne-energie.
Van de 56 mensen die er leven – en waarvan er trouwens een aantal meespelen in de film – hebben de meesten nooit een andere omgeving gezien. Dorji wilde de film absoluut daar draaien omdat hij zich geïnspireerd voelde door de zuiverheid van het land en de mensen er wonen. Hij wilde ook dat iedereen in de productie deze levensveranderende reis zou meemaken zodat de authenticiteit van de ervaring zou vertaald worden in de film. Een opzet waarin hij meer dan geslaagd is.
Lunana, a yak in the classroom verschijnt op 11 mei 2022 in de Belgische zalen. In Nederland verschijnt de film op 19 mei 2022.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.