In 2020 verdwenen er in Mexico zo’n 80.000 mensen spoorloos. In haar debuut Sin señas particulares zoekt Fernanda Valadez naar twee vermiste zielen. Terloops ontmaskert ze het bendegeweld als een humanitaire crisis die alle lagen van de maatschappij verziekt.
Magdalena (Mercedes Hernandez) is de moeder van een Mexicaanse ‘desaparecido’, iemand die spoorloos verdwenen is. Haar zoon ging op zoek naar werk in de Verenigde Staten en is nooit teruggekeerd. Ze weigert de overlijdensakte te tekenen die de plaatselijke autoriteiten haar voorleggen. Een anoniem lichaam ‘zonder opvallende kenmerken’ erkennen als dat van haar zoon, dat wil ze niet. Magdalena besluit elk kruimeltje te volgen dat haar naar hem zou kunnen leiden. Onderweg ontmoet ze Miguel (David Illescas) die de tocht in de omgekeerde richting maakt om zijn moeder te zoeken. Beiden zullen een ontnuchterende waarheid ontdekken.
Migranten en reizigers worden in Mexico ongewenst ingelijfd bij bendes, verhandeld, gebruikt om geld af te persen of zelfs vermoord.
Alleen al in 2020 verdwenen er in Mexico 80.000 personen als Magdalena’s zoon en Miguels moeder. Dat is het gevolg van de spiraal van geweld die sinds de jaren 2010 de hele Mexicaanse maatschappij teistert: migranten en reizigers worden er ongewenst ingelijfd bij bendes, verhandeld, gebruikt om geld af te persen of zelfs vermoord.
Regisseuse Fernanda Valadez klaagt samen met Astrid Rondero, die mee het scenario schreef, deze humanitaire crisis aan. Ze stellen daarbij vast dat deze eigenlijk structureel is en dat het geweld binnendringt in alle sociale lagen van de Mexicaanse maatschappij.
Een enkeltje hel
Het opzet van deze film was een verhaal te maken dat waarheidsgetrouw overkomt zonder dat het een van de vele shockerende slachtpartijen vertelt. De basis van Valadez’ langspeeldebuut is daarom een combinatie van de onthullingen van verschillende onderzoeksjournalisten. Aangevuld met wat ze las in de blog van een bende criminelen. Om de impact ervan te vergroten besloot Valadez er geen docu van te maken maar een fictiefilm.
De basis van Valadez’ debuut is een combinatie van de onthullingen van verschillende onderzoeksjournalisten en de blog van een bende criminelen.
De zoektocht wordt verteld vanuit een intiem perspectief: de emotionele reis van Magdalena, die als een realistische roadtrip begint en uiteindelijk naar de hel leidt – zelfs de duivel is van de partij, zij het metaforisch. Magdalena zoekt tijdens haar reis geduldig en vastberaden, maar vindt alleen maar gesloten deuren.
Die tegenslagen en de hardvochtigheid van de ambtenaren zijn te wijten aan een veelheid van factoren. Het is niet de bedoeling van Valadez om iemand met de vinger te wijzen want het probleem is structureel. Daarom ziet de kijker ook op geen enkel moment het gezicht van de functionarissen die Magdalena te woord staan. Hun stem weerklinkt buiten beeld. Zelfs de meeste mensen die hulp bieden zijn anoniem aangezien het gevaarlijk is om in het openbaar tips te gegeven over deze duistere zaken.
Klein budget, grote inventiviteit
Dat er maar een beperkt budget was om de film te maken, heeft de creativiteit van de makers aangescherpt. Dat wordt duidelijk op visueel gebied. Het verhaal wordt immers vooral verteld met wat er buiten het beeld ligt. Wat mooi aansluit bij het gevoel van deze reis naar het onbekende. De trip is eerder expressief dan realistisch want meestal drukken de landschappen de innerlijke toestand van de personages uit – ook al contrasteert er hier en daar een mooi landschap op een afschuwelijk moment.
Om diezelfde budgettaire redenen werd Sin señas particulares hoofdzakelijk gedraaid in de Mexicaanse staat Guanajuato. Om toch het gevoel te geven dat het om een reis gaat, werd er tijdens verschillende seizoenen gefilmd.
Magdalena’s odyssee bestaat uit lange takes waarbij de achtergrondgeluiden en de stilte overheersen
Magdalena’s odyssee bestaat uit lange takes waarbij de achtergrondgeluiden en de stilte overheersen, samen met de dreiging van de horror die van het ene moment op het andere zijn lelijke kop kan opsteken. Bepaalde, meer dramatische beelden worden ondersteund met achtergrondmuziek. En wanneer de buschauffeur Magdalena in zijn eigen taal vertelt wat er gebeurd is tijdens de nacht dat haar zoon zijn bus nam en de duivel zijn werk deed, worden zijn woorden niet vertaald: alle betekenis valt op dat moment immers weg.
Ode aan droeve moeders
Sin señas particulares wordt verteld vanuit een vrouwelijk perspectief. Niet alleen het productieproces werd grotendeels beheerst door vrouwen maar ook in de film zijn vooral zij het die elkaar over de sociale standen heen helpen. Het is een eerlijk en gevoelig eerbetoon aan de moeder en de andere familieleden van de desaparecidos. Magdalena’s reis staat dan ook symbool voor hun verhalen die getuigen van veel liefde. Ze zijn het bewijs dat er in deze ingewikkelde duisternis een onwankelbare overtuiging overleeft die échte activisten van hen maakt.
Het ontstaan en bestaan van deze netwerken van solidariteit zijn een aarzelend lichtpuntje in deze tijden van ontmenselijking.
'Sin señas particulares' is te bekijken via Picl.be.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.