David Cronenberg is de man achter gelauwerde films als A History of Violence en Eastern Promises, maar de Canadese regisseur wist al veel vroeger een stevige reputatie op te bouwen. In het huiveringwekkende The fly
uit 1986 wordt het talent van de meester overvloedig geëtaleerd.
Het is al een tijdje stil rond David Cronenberg, maar nieuw werk zou eindelijk op komst zijn. Crimes of the future zit momenteel nog in post-productiefase. De cast bestaat uit schoon volk als Léa Seydoux, Viggo Mortensen en Kristen Stewart. Het is vooralsnog onduidelijk of er ook een verband is met zijn gelijknamige film uit 1970, maar het brengt ons wel meteen terug bij het prille begin.
Aan de start van z’n carrière maakte Cronenberg enkele spotgoedkope exploitation films, die reeds de kiemen droegen van de stijl die hij nadien verder ontwikkelde. De regisseur verwierf later volledige artistieke vrijheid en werd de koning van de viscerale body horror. In het baanbrekende Videodrome (1983) verbeeldde hij al op extreme wijze zijn fascinatie voor technologische innovatie, de menselijke psyche en lichamelijke transformaties. Al deze thema’s – die zijn oeuvre voor altijd zouden beheersen – drijft Cronenberg pas echt ten top in The fly, een studiofilm die hem zijn tot dan grootste commerciële succes oplevert.
Aan de start van z’n carrière maakte Cronenberg enkele spotgoedkope exploitation films, die reeds de kiemen droegen van de stijl die hij nadien verder ontwikkelde.
The fly is gebaseerd op een kortverhaal van George Langelaan dat in juni 1957 in Playboy verscheen. Het werd een jaar later al verfilmd door Kurt Neumann, een Duitse cineast die gespecialiseerd was in scifi-films, met horrorlegende Vincent Price in de hoofdrol. Cronenberg, de geestelijke vader van het verontrustende Scanners (1981) en het dodelijk cerebrale Crash (1996), had voordien uitsluitend in Canada gewerkt met een vaste crew. Hij was de eerste keuze voor de regie van The fly, maar aanvankelijk kon hij zich niet vrijmaken. Zijn plaats werd even ingenomen door de minder bekende Robert Bierman, bij wie het noodlot toesloeg wanneer zijn dochter om het leven kwam in Zuid-Afrika. Wanneer Total recall, Cronenbergs project voor producent Dino De Laurentiis, rond dezelfde periode in duigen valt, wordt hij alsnog aan boord gehaald en komt er groen licht voor een budget van vijftien miljoen dollar.
Geen remake
Cronenbergs bewerking is toch eerder een moderne interpretatie dan een echte remake en geeft een heel nieuwe dimensie aan het origineel. De film heeft een vrij minimalistische opzet en draait hoofdzakelijk om drie personages, tussen wie een soort driehoeksverhouding ontstaat. Jeff Goldblum, de ster uit latere kaskrakers zoals Jurassic park en Independence day, speelt de excentrieke biochemicus Seth Brundle. Tijdens een congres ontmoet hij een jonge journaliste (vertolkt door Goldblums toenmalige vriendin Geena Davis), aan wie hij de primeur van zijn nieuwste uitvinding toevertrouwt. Zij wordt verliefd op haar ‘onderwerp’, maar hun romance slaat om in een hallucinante nachtmerrie als Brundle het slachtoffer wordt van zijn eigen experiment.
De wetenschapper heeft in zijn lab een teleportatiesysteem ontwikkeld waarmee hij levenloze objecten van de ene ruimte naar de andere kan verplaatsen. Wanneer hij zijn eigen lichaam aan het revolutionaire procédé onderwerpt, loopt het mis met het computergestuurde programma en raken zijn cellen vermengd met het DNA van een huisvlieg – die zich buiten zijn medeweten om in dezelfde capsule bevond.
Als Brundle uit de telepod komt gestapt, lijkt hij ‘gezuiverd’ en is hij zich van geen kwaad bewust. Eerst ervaart hij alleen de gunstige effecten van de lichamelijke verschijnselen die zich gaan manifesteren, waardoor hij zich als herboren voelt. Maar de akelige gedaanteverwisseling die hij ondergaat – hij verandert in een soort hybride wezen – uit zich in verschillende stadia. Gaandeweg wordt het steeds duidelijker dat deze man de controle over zijn lichaam verliest en een desintegratie in gang is gezet die hem tot een afzichtelijk monster maakt.
Het macabere huiversprookje is veel rijker dan louter een oefening in gratuite horror of wansmakelijkheden.
David Cronenberg bespaart ons geen enkel detail van de gruwelijke metamorfose, die door verbazingwekkend realistische make-up en state-of-the-art trucages (van onder andere Chris Walas, bekend van Gremlins) tot leven komt. Het macabere huiversprookje is echter veel rijker dan louter een oefening in gratuite horror of wansmakelijkheden. Het liefdesverhaal vormt het kloppend hart van de film, die even ontroerend als luguber is.
Je kan er de strijd in zien van een man die vecht voor het behoud van zijn menselijkheid, terwijl het pure dierlijke instinct de overhand neemt. Een revolte tussen lichaam en geest en een metafoor voor ziekte en aftakeling, die langzaam aanzwelt tot een bijna klassieke tragedie.
Geena Davis’ personage wordt verscheurd door emoties, maar tracht uit alle macht om in het ‘beest’ de persoon te blijven herkennen van wie ze oprecht hield. In een van de meest aangrijpende scènes kijkt ze verbouwereerd toe wanneer Seths oor afvalt, waarna de vrouw hem, gezien de verschrikking van het tafereel, door haar tranen heen toch omhelst – aangezien Brundle dan intussen al geëvolueerd is tot een angstig schepsel dat de wanhoop nabij is.
‘The fly’, op 5 november 2021 op Eén. De film is ook te vinden op Disney+ en kan voor 3,99 euro on demand worden bekeken via Google Play, Apple Tv+ en YouTube.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.