In een wereld die onder invloed van fake news, oorlogspropaganda, sociale media en polarisering zijn grip op de realiteit dreigt te verliezen, kunnen verhalen voor houvast zorgen. Het derde nummer van ons magazine kijkt welke plaats cinema inneemt in deze paranoïde tijden. Draait film ons een rad voor de ogen, of opent het net onze kijk op de ware wereld?
‘In wat voor een wereld kan een gezonde geest zo ver afglijden dat hij het aannemelijk acht dat school shootings in scène zijn gezet?’ Dat vroeg de Amerikaanse filmmaker Mark Pellington zich af toen we hem spraken over Arlington Road, zijn paranoiathriller uit 1999 over een weduwnaar die zijn brave buren ervan verdenkt een aanslag te beramen. Zijn vraag was niet retorisch bedoeld, toch bleef het stil. De weken erna weerklonk het antwoord echter luid op het nieuws: in een wereld die onder invloed van fake news, oorlogspropaganda, sociale media en polarisering zijn grip op de realiteit dreigt te verliezen.
Complotdenkers scheppen orde in de chaos, op een voor velen onweerstaanbaar vermakelijke en sensatiebeluste manier.
Verhalen kunnen in zo’n situatie voor houvast zorgen. Van vertelsels over een vervlogen verleden of een glorieuze toekomst tot zelfs uitzinnige samenzweringstheorieën. Complotdenkers scheppen orde in de chaos, op een voor velen onweerstaanbaar vermakelijke en sensatiebeluste manier. Het mag duidelijk zijn dat de bedenkers en aanhangers ervan de mosterd vaak gaan halen bij Hollywood: geen plottwist is te gek, zolang het verhaal maar meeslepend blijft. Denk maar aan Beyoncé. Zij zou als heks lid zijn van een geheime orde (Illuminati) die de wereld wil overnemen. Een film die wij wel zouden willen zien, maar waarvan het van de pot gerukte scenario ook effectief in de hoofden (en op verschillende fora) van veel mensen speelt.
Film wordt als kunstvorm vaak geprezen voor de magische manier waarop het kijkers een rad voor de ogen draait – suspension of disbelief. Soms werpt dat een ander licht op de verborgen realiteit, zoals in paranoiathrillers als All the president’s men en The conversation, die het achterdochtige politieke post-Watergate klimaat pijnlijk accuraat tonen. Melodrama’s als Gaslight leggen dan weer op microniveau haarfijn bloot hoe manipulatieve mannen hun echtgenotes gek maken.
Pas op voor de filmzomers waarin het allemaal peis en vree is op het grote scherm. Dan zit het er echt helemaal tegen. Donkere tijden vragen om licht entertainment.
Om van expressionistische meesterwerken zoals Das Cabinet des Dr. Caligari en Nosferatu nog te zwijgen. Volgens de ene capteren die de verwarde mentale staat van Duitsland in de jaren 1920, anderen zagen ze als wegbereiders van een gevaarlijke gek als Adolf Hitler. Een eeuw later dient de compleet verzonnen wereld van Truman Burbank in The Truman show of van Guy in Free Guy dan weer enerzijds als waarschuwing voor onze hyper-gemediatiseerde tijden, anderzijds als een blauwdruk waarop Instagram-influencers zich kunnen baseren. Zelfs de ogenschijnlijk onschuldige filmfabriek genaamd Pixar blinkt uit in het aanboren van onze paranoïde schaduwkant.
Cinema is dus een dankbaar medium om de mentale staat van een land, een continent en zelfs de wereld vast te leggen. Maar pas op voor de filmzomers waarin het allemaal peis en vree is op het grote scherm. Dan zit het er echt helemaal tegen. Donkere tijden vragen om licht entertainment, heet dat.
Ontdek het allemaal zelf in ons derde nummer. Pik een exemplaar op bij een van de vele verkooppunten. Of abonneer je en ontvang elk nieuw nummer gewoon thuis. Wie eerdere nummers miste, kan die ook nabestellen (zolang de voorraad strekt).
Werkten mee aan dit nummer:
Kernredactie: Ruben Aerts, Johannes De Breuker, Emma Geets, Fien Meynendonckx.
Redacteurs: Jamie Apers, Alain Beerens, Anke Brouwers, Robin Broos, Matthias De Bondt, Sam De Wilde, Bo Alfaro Decreton, Thomas Heerma van Voss, Andreas Ilegems, Robin Kramer, Omar Larabi, Chantal Moens, Hanne Schelstraete, Ilse Van Baelen, Dieter Vanden Bossche, Filip Van der Elst, Jimmy Van der Velde en Anneleen van Kuyck.
Illustratoren: Kaat Mondelaers, Mario Debaene, Lisa de Vriese, Amber Geyselings, Telma Lannoo, Studio Knets, Ellen Vanhoutte en Jan Willemse.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.