In 1985 schreef Don DeLillo White noise, een onverfilmbaar geacht boek over consumentisme en technologische overdaad. Dat Noah Baumbach deze postmoderne klassieker nu verfilmt voor streamingdienst Netflix maakt zijn verfilming tegelijkertijd profetisch én pathetisch. Overleeft zijn film in de hyper-verbonden en kapitalistische wereld die DeLillo voorspelde?
Wat zou Jack Gladney (Adam Driver) vinden van een bioscoopfilm die begint met het Netflix-logo? Het personage in White noise zou er ongetwijfeld de ironie van inzien: hoe Netflix op macroniveau voor een verschuiving zorgde in hoe we visuele media consumeren, met de bedreiging van bioscopen als gevolg, maar hoe cineast Noah Baumbach zonder de kapitalistische kracht van het bedrijf vermoedelijk niet het budget bij elkaar had gekregen om het vaak onverfilmbaar verklaarde boek van Don DeLillo te verfilmen.
White noise is namelijk een roman die gaat over consumentisme en de alomtegenwoordigheid van technologie, iets waardoor DeLillo’s doorbraakboek over de jaren heen steeds profestischer ging voelen. Centraal in zijn vertelling staat Jack Gladney, professor in het fictieve veld van de Hitlerstudies aan de fictieve universiteit College-on-the-Hill. Door een gifwolk – die in het nieuws ‘The Airborne Toxic Event’ wordt genoemd – moeten hij, zijn vrouw Babette (Greta Gerwig) en hun vier kinderen hun huis uit.
Hysterische wereld
In de eerste scène geeft professor Murray Siskind (Don Cheadle) college over autocrashes in Hollywood, op een toon die niet alleen doet denken aan de fascinatie van de media voor massacatastrofe, maar ook aan de gewichtigheid die popcultuur vandaag soms claimt. Je merkt meteen: dit is een zelfbewuste film. Dat heeft te maken met het bronmateriaal. DeLillo is een gestileerd schrijver, verliefd op ritme en klank, waardoor zijn personages vaak praten als personages in een boek. Maar als personages in een film praten als personages in een boek — en niet, laten we zeggen, als personages in een film of mensen in de werkelijkheid — levert dat een toon op waarvoor je als kijker tijdig nodig hebt om eraan te wennen.
De vermoeidheid die in White noise zit ingebed, is herkenbaar voor de moderne mens.
De wereld van White noise is dan ook redelijk hysterisch. De film bestaat uit een constant gesputter van informatie, niet in de laatste plaats verzorgd door de personages zelf. Fake news wisselt zich af met daadwerkelijk zorgwekkende ontwikkelingen, massahysterie met een soort schouderophalende relativiteit. De vermoeidheid die daarmee gepaard gaat is herkenbaar voor de moderne mens.
Tegelijkertijd zou een kijker zich nostalgisch kunnen voelen over een wereld waarin het internet niet bestond. Zo voelt de satirische kritiek op het kapitalisme een beetje verouderd aan — je verlangt bijna naar een tijd waarin de grootste verleiding een blik Coca-Cola is, of een nieuw ingerichte rij in de supermarkt. Daarom voelt White noise tegelijkertijd profetisch en pathetisch. Waar de roman een hyper-verbonden en kapitalistische wereld voorspelde, verschijnt de verfilming in de wereld die al door de roman voorspeld is.
Doodsangst
Cineast Noah Baumbach doet weinig om het verhaal meer naar onze tijd te halen, al is dat misschien ook niet nodig. Wel toont hij flarden van de scherpe humor uit zijn voorgaande films: The squid and the whale, Frances Ha en het ondergewaardeerde Greenberg. Het spervuur aan dialogen doet dan weer denken aan The Meyerowitz stories, maar de emotionele laag ontbreekt hier te vaak.
Pas tegen het einde, als Jack en Babette zich in een huwelijkscrisis bevinden en de camera hun slaapkamer voor een goede tien minuten niet verlaat, zien we de briljante Baumbach van het drie jaar geleden verschenen Marriage story— zijn gevoel voor intermenselijke relaties, afwisselend ingetogen en theatraal, is op dat soort momenten onevenaarbaar en het geeft Adam Driver wederom een scène die hij kan toevoegen aan zijn hall of fame.
Op de momenten dat White noise ruimte geeft aan doodsangst gebeuren de meest komische en diepzinnige dingen
Onder de witte ruis van Baumbachs film speelt het thema van de angst voor de dood een belangrijke rol. Het is op de momenten dat de film ruimte geeft aan die vrees, dat de meest komische en diepzinnige dingen gebeuren: massahysterie, consumentisme, ecologische rampen. We verwarmen er ons aan omdat het afleiding is van het onvermijdelijke einde.
Rookpluimen
Het is lastig om White noise in te kaderen, daarvoor zijn er te veel wisselingen tussen genre, toon en ook kwaliteit. Maar alleen dat is al prijzenswaardig — het sluit aan bij de versplinterde werking die informatie heeft binnen een moderne maatschappij, waar academici magiërs zijn en rookpluimen alleen dreigend worden als de radio er nieuwe linguïstische vormen aan geeft.
De chaos komt hier niet, denkt Jack Gladney nog als hij de rookpluim ziet verschijnen vanuit zijn comfortabele huis in de suburbs. Maar de chaos komt hier wél: het bereikt ook ons, als we comfortabel in onze bioscoopstoel denken te zitten.
‘White noise’ is vanaf 7 december 2022 in de Belgische bioscoop te bekijken en speelt vanaf 8 december 2022 in de Nederlandse bioscoop. Op 30 december 2022 is de film via Netflix te zien.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.