Het jaar is 2022 in het New York van Soylent green, een futuristische fantasie uit 1973. Charlton Heston onderzoekt de moord op de directeur van een machtig bedrijf, dat veel meer doet dan zomaar koekjes uitdelen. In hoeverre is deze film ook een accurate voorspelling van de toekomst?
Charlton Heston leuterde eens nog een eind weg tegen pratende apen (Planet of the apes). Hij wist zich staande te houden tegenover een horde postapocalyptische zombies (The omega man) en kreeg de tien geboden door God himself aangereikt (The ten commandments). Daarmee vergeleken is de hoofdrol in een toekomstepos over het jaar 2022 haast klein bier.
Richard Fleishers Soylent green (1973) is een dystopische sciencefictionfilm die zich losjes baseert op Harry Harrisons roman Make room! Make room! en weet met zijn groen getinte cinematografie en grauwe sfeer moeiteloos anderhalf uur de aandacht vast te houden. Verwacht je niet aan een actiefilm vol wapengekletter. Wel: een moordmysterie, een ecologische aanklacht en een hartverwarmend relaas over vriendschap. Op de tonen van kleppers als Beethoven, Grieg en Tchaikovsky.
Het verhaal speelt in het New York City van 2022, dat met 40 miljoen inwoners uit zijn voegen barst. Door de vervuiling en klimaatopwarming zijn zowat alle natuurlijke bronnen uitgeput.
Het verhaal speelt in het New York City van 2022, dat met 40 miljoen inwoners uit zijn voegen barst. Vervuiling en klimaatopwarming hebben gezorgd dat zowat alle natuurlijke bronnen uitgeput zijn. Hongersnood is alomtegenwoordig. Maar daar heeft het bedrijf Soylent nu de oplossing voor: een nieuw voedingsproduct genaamd Soylent green.
Wie zich in het haar krabt bij deze naam, neemt best een kijkje in de roman, die alludeert naar de oorsprong: soybean-lentil, oftewel sojabonen en linzen.
In deze dichtbewoonde metropool krijgt ene politiedetective Thorn (Heston) de opdracht om de brute moord op William R. Simonson (Joseph Cotten), een directeur van Soylent, te onderzoeken. Dat leidt Thorn en zijn partner (Edward G. Robinson) naar een samenzwering binnen die onderneming - en de vreselijke waarheid over Soylent green zelf.
Koekjes eten
De film toont hoe nijpend de overbevolking is in 2022. Er zijn de bomvolle traphallen waar mensen noodgedwongen de nacht doorbrengen, straten met lange rijen wachtenden voor groene, vierkante soylentkoekjes (‘Remember, Tuesday is Soylent Green day’). Opstanden worden er bruusk de kop ingedrukt door bulldozers die mensen opscheppen en in de laadbak keilen.
De elite heeft het een stuk beter – rijkdom, eten en ruimte in overvloed. Zij wonen in luxueuze penthouses met private bewaking en concubines naar wie wordt verwezen als ‘meubilair’.
De ongewone vriendschap die Thorn sluit met Shirl (Leigh Taylor-Young), de voormalige concubine van Simonson, brengt hem een stap dichter bij het oplossen van de moordzaak. Maar hier slaat de film de bal flink mis wat betreft het accuraat voorspellen van de toekomst. Van gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen is hier geen sprake. Laat staan dat er vrouwelijke leiders zijn. Vrouwen zijn objecten in Soylent green.
Het machismo van Hestons Thorn en zijn misbruik van Simonsons concubine maakt de film gedateerd. Het verhindert dat je als kijker sympathie kan opbrengen voor het personage. De echte ster is dan ook niet Charlton Heston. Het is de onnavolgbare Edward G. Robinson als sidekick voor Heston. De camaraderie - op en naast het scherm - is onmiskenbaar. Het bleek al snel ook een zwanenzang: de acteur stierf luttele dagen na de opnames aan kanker.
Soylent green is wel een duidelijke waarschuwing van waar we heengaan als we niet opletten – gelukkig zonder een moraliserend toontje.
Naar verluidt bracht Heston – die op de hoogte was van diens ziekte – voor hem een selectie kazen en wijnen van over de hele wereld mee naar de set. Wat Robinsons laatste scène des te aangrijpender maakt. De film toont immers hoe zijn personage Sol Roth naar een van de talrijke euthanasiecentra trekt die Soylent heeft opgericht om de overbevolking aan te pakken.
Zonder concubine
Een accurate voorspelling van onze huidige wereld blijkt Soylent green vandaag niet te zijn. Er denderen vooralsnog geen bulldozers met laadbakken vol protestanten door de straten, euthanasiecentra bestaan niet en een duplex komt nog steeds zonder concubine.
De film toont het brutale resultaat van een ecologische ramp en de impact van dramatische overbevolking. Een maatschappij waar de politie het niet nauw neemt met de regels, waar moraliteit aan een zijden draadje hangt en de tien geboden best nog eens in steen gebeiteld worden. Zover zijn we nog niet.
Maar Soylent green is wel een duidelijke waarschuwing van waar we heengaan als we niet opletten – gelukkig zonder een moraliserend toontje. De stuitende ontknoping van de film laat je niet op je honger zitten.
'Soylent green' is on demand te bekijken op YouTube, Apple Tv en Google Play.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.