In hun langspeeldebuut Gagarine vertellen Fanny Liatard en Jérémy Trouilh het veerkrachtige verhaal van een Parijse gemeenschap die zijn moraal stilaan weer opbouwt terwijl zijn thuis wordt afgebroken.
In 1963 huldigde Sovjet-kosmonaut Yuri Gagarin onder enthousiast gejoel het Gagarine-project in, een hypermoderne woonblok in de Parijse banlieue Ivry-sur-Seine. Vijftig jaar later blijft er bijna niets meer over van deze sociale utopie. De vooruitgangsdroom van weleer is stilaan in een nachtmerrie veranderd waar liften zelden werken en zowel de elektriciteit als de sanitaire installaties te wensen overlaat. Het gebouw moet dus neergehaald worden.
Die drastische beslissing vormt de start van Gagarine, het magisch-realistische langspeeldebuut van Fanny Liatard en Jérémy Trouilh. De aannemers die zich aan dit gigantische afbraakproject waagden, vroegen enkele jaren terug aan het tweetal om een docu te maken over de inwoners van het gebouw. Het duo dacht er anders over. Na jarenlang gebabbel met de bewoners, rijpte bij hen immers het idee om er een fictiefilm over te maken. Eentje over de 16-jarige Youri die ten koste van alles wil voorkomen dat de thuis van zijn gemeenschap neergehaald wordt. Samen met zijn liefje Diana en zijn vriend Houssam herstelt hij wat hij kan met onderdelen uit een plaatselijke opslagplaats.
Wanneer de afbraak van het gebouw toch start, is hij de enige (clandestiene) bewoner die overblijft. Met wat de andere bewoners achterlaten, richt hij zijn flat in als een ruimtecapsule. Hij volgt daarbij nauwgezet de instructies die hij op YouTube vindt en de kijker waant zich al snel echt in een ruimteveer uit een SF-film. Net als zijn homoniem Yuri Gagarin, droomt hij van de sterren. Maar eerst moet zijn thuis gered worden…
Woonblok of moederschoot?
Gagarine heeft eigenlijk twee protagonisten die constant met elkaar in dialoog zijn: Youri en het gebouw. Samen vertellen ze een verhaal van ondergang en wedergeboorte. Het woonblok is als de moederschoot die hij niet wil verlaten. De afbraak staat gelijk met het verdwijnen van zijn jeugdherinneringen, het verlies van zijn dromen en van de gemeenschap waar hij zich goed voelt. Youri wordt ook gekenmerkt door zijn dualiteit. Hij is een eenzaat maar heeft ook een sterke band met vele mensen, hij klampt zich vast aan het verleden maar is tegelijkertijd ook geworteld in de hypermoderniteit van de toekomst.
Gagarine heeft twee protagonisten die constant met elkaar in dialoog zijn: Youri en het gebouw.
Deze gevoelige en doelgerichte hoofdpersoon is het geslaagde filmdebuut van Alséni Bathily. Zijn tegenspeler, Lyna Khoudri, is als het Roma-meisje Diana niet op haar mondje gevallen. Ze staat open voor anderen en weet wat ze wil. Ze probeert niet al te veel toe te geven aan de traditionele verwachtingen van haar gemeenschap. Zoals alle andere vrouwen in deze film is ze een (veer)krachtig figuur, vol energie, initiatief en solidariteit.
Realistisch escapisme
Deze sociaal bewogen film is niet voor een gat te vangen. Het is een frisse mix van het realisme van Ken Loach en het escapisme van Steven Spielbergs Close encounters of the third kind.
Het geluid levert hier een belangrijke bijdrage aan. Tijdens de voorbereiding van de afbraak verandert immers niet alleen het visuele maar ook het auditieve universum – om uiteindelijk te verdwijnen. Geluid reist immers niet in het vacuüm van de ruimte, iets wat de Galperine Brothers en Amine Bouhafa mooi accentueren in hun elektronische composities. Licht reist wél in de ruimte. Morse is dan ook de taal die Youri en Diana gebruiken om te communiceren. Het is een pleidooi om op een andere manier naar de codes van de Cités te kijken.
In Gagarine zijn de buitenwijken geen poelen van verderf, maar een bruisende plek waar een positief toekomstbeeld heerst
De beelden zijn ook spectaculair. De transformatie van Youri’s appartement in een ruimtecapsule, de trappenhal waarin hij gewichtloos rondzweeft, de reis naar de sterren vanop het dak van het appartementsgebouw (allemaal voorbereid in het National Space Studies Center), de topshots, de draaiende camera, de afwisseling tussen archiefbeelden en fictie. Stuk voor stuk stellen ze het negatieve beeld van de Franse banlieues bij dat films als Misérables van Ladj Ly opwerpen. In Gagarine zijn de buitenwijken geen poel van verderf, maar een bruisende plek waar de jongere generatie een positieve toekomstvisie heeft.
Gagarine brengt dus naast een getuigenis ook hoop: To the stars and beyond!
'Gagarine' was afgelopen jaar in de bioscoop te zien en kan je nu via Picl.be bekijken.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.