Een beenhouwer en zijn leerjongen vinden elkaar in Eyes wide open. Maar dat is buiten de ultra-orthodoxe gemeenschap gerekend waar ze deel van zijn. De debuutfilm van Haim Tabakman kijkt niet weg van de onderhuidse spanningen en heimelijke blikken.
Als men zich de vraag zou stellen of homoseksualiteit in een fanatieke Joodse geloofsgemeenschap al dan niet getolereerd wordt, is het antwoord dat deze film biedt, helaas: neen, het is des duivels en moet met alle mogelijke middelen bestreden worden. Regisseur Haim Tabakman en scenariste Merav Doster, in 2009 beiden nog jonge dertigers, kozen voor hun langspeelfilmdebuut voor een delicaat en taboedoorbrekend thema, dat ze met veel respect en soberheid behandelden.
Aaron, een vrome man uit een ultra-orthodoxe wijk in Jeruzalem, baat een beenhouwerij uit die hij van zijn overleden vader heeft overgenomen. Wanneer hij uitkijkt naar een hulpje stuit hij op de jonge Ezri, die niet alleen op zoek is naar een nieuwe ‘jesjiva’ (een Talmoed-school voor ongehuwde mannen), maar vooral naar een veilig onderkomen. Het wordt al snel duidelijk dat er een zware last op de schouders van de jongeman weegt: geruchten doen de ronde over zijn homoseksueel verleden en laten hem niet los.
Argwaan van zijn broeders
Aaron is niet ongevoelig voor de kwetsbaarheid van Ezri en neemt hem onder zijn hoede, ondanks de argwaan van zijn geloofsbroeders met wie hij dagelijks in de synagoge gaat bidden. Ook Aarons familie – zijn zachtaardige vrouw Rivka en hun vier kinderen – nemen aanvankelijk de gevoelige jongeman liefdevol op in hun midden. De twijfel slaat al snel toe wanneer Aaron steeds later thuiskomt en almaar minder aandacht besteedt aan zijn vrouw, inclusief zijn echtelijke plichten.
Regisseur Haim Tabakman en scenariste Merav Doster kiezen voor een delicaat en taboedoorbrekend thema, dat ze met veel respect en soberheid behandelden.
Haim Tabakman gunt ons een nuchtere en glasheldere blik achter de schermen van een strikt gesloten gemeenschap, waarvan we het bestaan wel kennen maar voorts niet zo veel afweten. Hiermee treedt hij in het voetspoor van Amos Gitaï, een andere gerespecteerde Israëlische filmmaker die met het onthutsende Kadosh (1999) vele harten beroerde. Ook in Eyes wide open speelt het sociale leven zich grotendeels af binnen de muren van het gezin en onder het immer waakzaam oog van de religieuze autoriteit.
Gevaar terugdringen
De plaatselijke rabbijn en diens entourage krijgen immers al snel lucht van de zaak en steken hun tentakels uit om het gevaar terug te dringen. Als een zelfverklaarde zedencommissie staan ze achter elke hoek verscholen en gaat in de nauwe steegjes geen enkele ‘verdachte’ handeling onopgemerkt voorbij. Dat geldt niet alleen voor de ontluikende passie tussen de gerespecteerde Aaron en zijn leerjongen, maar ook voor het gedrag van de jonge kruidenierster aan de overkant van de straat wiens nieuwe relatie met argusogen wordt aanschouwd.
Het gaat zelfs zo ver dat in het straatbeeld pamfletten opduiken waarin Aaron openlijk beschuldigd wordt van bezoedeld vlees te verkopen en zijn omgeving ten schande te maken. Door zijn ‘onrein’ gedrag wordt Aaron gedwongen om een keuze te maken, die hij niet wil of kan nemen.
Homoseksualiteit blijft een taboe, vooral in religieuze kringen, en homohuwelijken zijn er nog steeds uit den boze.
De onderhuidse spanningen zijn in elk beeld voelbaar en de heimelijke blikken spreken voor zich. Vooral in de sequentie over het reinigingsritueel aan de gewijde bron is de spanning te snijden. De rabbijn spreekt op een ogenblik van het noodzakelijk kwaad, de beproevingen die God op ons levenspad legt om ze beter te kunnen beheersen, doorstaan en uiteindelijk overwinnen. Alleen op deze manier kan een gelovige boven zichzelf uitstijgen en een deugdzame plaats bemachtigen aan de zijde van God. Het almachtig orakel heeft gesproken: het oordeelt, veroordeelt en duldt geen tegenspraak.
Prijswinnaar in Gent
Na een officiële selectie in de Certain Regard-sectie op het Filmfestival van Cannes in 2009 werd Eyes wide open een paar maanden later door de internationale jury op het filmfestival van Gent bekroond met de Grand Prix voor Beste film.
Een moderne stad zoals Tel Aviv mag vandaag de dag misschien als het bruisend hart van de homowereld gelden, écht homotolerant is Israël nog lang niet. Homoseksualiteit blijft een taboe, vooral in religieuze kringen, en homohuwelijken zijn er nog steeds uit den boze. De ogen steeds open houden, daar gaat het in deze film om.
'Eyes wide open', nog tot 15 juli 2022 op Vrt Nu.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.