Professionaliteit is belangrijker dan verbondenheid in Kajilionaire van Miranda July, die wederom raak schiet met een komedie vol ontroering en absurdistische humor.
De zesentwintigjarige Old Dolio (de rol van Evan Rachel Wood) groeit niet op in een gezin, maar in een team. Ze woont niet in een huis, maar in een kantoor. Om uit de kosten te geraken zweren haar apathische en wereldvreemde ouders (Richard Jenkins en Debra Winger) bij een wel erg ongewoon verdienmodel: ze sparen kortingsbonnen, stelen brievenbussen leeg, wisselen gevonden spullen om voor een terugbetaling en nemen deel aan alle mogelijke acties en wedstrijden. Hun dochter - vernoemd naar een bedelaar die de lotto won en haar ouders beloofde hen in zijn testament op te nemen - is voor hen slechts een partner in crime die steeds een derde van de opbrengst krijgt. In Miranda July’s Kajilionaire lijkt professionaliteit belangrijker dan verbondenheid.
Old Dolio’s ouders gaan daarin wel heel ver, en botsen bij momenten tegen hun eigen clandestiene praktijken. Ontroerend is de scène waarin het ‘team’ het huis van een oude, stervende man wil leegroven, maar haar opdracht moet staken wanneer de man hen op zijn sterfbed vraagt huiselijke geluiden te maken. Zo kan hij sterven in de illusie dat hij omringd is door familie en gezelligheid. Hoewel de warmte geveinsd is, lijkt het of Old Dolio nog nooit zo veel huiselijkheid ervaren heeft.
Een opvallende keuze
Op dat soort momenten wordt duidelijk dat ze een getraumatiseerd en verwaarloosd kind is, dat door een gebrek aan ouderlijke liefde uitgegroeide tot een affectie-schuwe, angstige jonge vrouw. Deze fijne karakterisering is niet alleen de verdienste van regisseuse July, maar ook van actrice Evan Rachel Wood die de hoofdrol vertolkt. Een opvallende keuze aangezien July eerder in haar carrière vaak zichzelf castte als hoofdrolspeler, bijvoorbeeld in Me and you and everyone we know (2005) en The future (2011). Met een gepaste ingetogenheid geeft Wood gestalte aan de tergende twijfel en onzekerheid van de jonge Old Dolio. Niet alleen haar aarzelende dictie, maar ook haar voorovergebogen lichaamshouding en trage tred maken die twijfel aanschouwelijk.
Toch lijkt Kajillionaire op het eerste gezicht een komedie vol absurdistische humor. Zo stromen er drie keer per dag roze bubbels van de muren van hun kantoor/huis, en barst de huisbaas steevast in tranen uit wanneer het gezin de maandelijkse huur niet kan betalen – hij heeft ‘geen filters’, zegt hij zelf.
Die gags zijn slechts een schone schijn voor de tragiek die erachter schuilgaat: Old Dolio’s hunkering naar en tegelijkertijd afkeer van liefde en affectie. Haar eenzaamheid wordt telkens opnieuw versterkt door de lachwekkende uitspraken en gebeurtenissen die misschien misplaatst lijken. Het is een lastige evenwichtsoefening die July zorgvuldig uitvoert, en met succes.
Nooit wordt deze nieuwe film van Miranda July ('Me and you and everyone we know') boodschapperig of politiek activistisch.
Via een spel van humor en tristesse belicht ze de sociale ongelijkheid in de Verenigde Staten (en evenzeer elders), zonder boodschapperig of politiek activistisch te worden. Old Dolio en haar ouders vallen tussen de mazen van het net. Ze liggen besloten tussen de plooien van de geschiedenis. Hun onzichtbaarheid wordt bij momenten wel heel letterlijk: telkens wanneer ze voorbij de werf van hun huurbaas wandelen, wurmen ze hun lichaam in de meest elastische poses zodat ze niet boven de omheining uit komen, en de verhuurder hen niet kan zien.
Hoewel Old Dolio in een kantoor slaapt, tussen verlaten bureaus, geraakt ze niet voorbij het bureaucratische systeem. July toont niet dat systeem, maar wel haar concrete gevolgen: gevolgen die zo absurd zijn dat ze humoristisch worden.
Kajillionaire is te vinden op Streamz, YouTube en Google Play.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.