Nadat eerder films als Bombshell en The assistant zich al profileerden als ‘de eerste MeToo-film’ is die titel toch vooral weggelegd voor She said, Maria Schraders portret van de twee New York Times-journalisten die de misdrijven van Harvey Weinstein blootlegden.
Hoewel Jay Roachs Bombshell bij zijn release in 2019 werd uitgeroepen tot een emanciperende MeToo-film – de film gaat over een aanklacht tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag bij de Amerikaanse televisiezender Fox News – trapt ze in de patriarchale val waarin zoveel biopics over vrouwen vast komen te zitten. Door de seksuele exploitatie van zijn personages expliciet te tonen – zoals de scène waarin Fox-werkneemster Kayla (Margot Robbie) door haar baas, Roger Ailes (John Lithgow), gedwongen wordt haar jurk tot boven haar slipje op te stropen – draagt Bombshell bij aan het discours van vernedering en disempowerment dat hij net aan de kaak beweert te stellen. Bombshell reproduceert het probleem.
In plaats van seksueel geweld visueel te tonen, kiest 'She said' ervoor zijn personages erover te laten vertellen.
She said toont overtuigend hoe het anders kan. In plaats van seksueel geweld visueel te tonen, kiest deze film over de twee New York Times-reporters wier publicaties MeToo in gang zetten ervoor zijn personages erover te laten vertellen. Op vraag van journalisten Kantor (Zoe Kazan) en Twohey (Carey Mulligan), die zoveel mogelijk getuigenissen over Weinsteins seksueel grensoverschrijdend gedrag verzamelen, horen we een hele resem ex-medewerksters van zijn productiebedrijf Miramax op serene maar beklijvende wijze mondeling verslag doen over huiveringwekkende gebeurtenissen. Doordat de vrouwen getuigen over hun trauma’s in plaats van er zichtbaar slachtoffer van te zijn, behouden ze hun stem, controle en waardigheid. Een respectvolle benadering van de filmmakers.
Samen sterk
Anders dan Bombshell is She said dus een film die de misogyne praktijken die hij aanklaagt ook effectief verwerpt in zijn eigen praktijk. De centrale begrippen van de MeToo-beweging zijn niet enkel het onderwerp, maar ook de kernwaarden van de film. Zo wordt het belang van collectiviteit bijvoorbeeld keer op keer benadrukt: ‘The only way these women are going to go on the record is if they all jump together.’ Maar net zo goed is collectiviteit kenmerkend voor de relatie tussen hoofdpersonages Kantor en Twohey, wat de film op creatieve manieren verbeeldt. Wanneer ze bijvoorbeeld toevallig allebei een witte jurk aanhebben, noemen ze zichzelf – al lachend “reporting twins”. Deze situatie zorgt niet enkel voor een vrolijke noot in de serieuze film, maar belicht ook Kantor and Twoheys solidariteit en saamhorigheid. Hun teamwerk is cruciaal voor het slagen van hun onderzoek.
De centrale begrippen van de MeToo-beweging zijn niet enkel het onderwerp, maar ook de kernwaarden van 'She said'.
Ook andere kleine details geven aan dat Kantor and Twoheys relatie gekenmerkt wordt door MeToo-waarden als herkenning en verbinding. Wanneer Twohey bijvoorbeeld toegeeft dat ze nachtmerries heeft over het Weinstein-onderzoek, reageert Kantor zichtbaar opgelucht ‘I’m having them too!’ Of wanneer Twohey worstelt met een postpartumdepressie, vindt ze steun bij Kantor die daar ook mee te maken kreeg. Net als MeToo-slachtoffers die steun vinden bij elkaar als lotgenoten, vinden Twohey en Kantor die ook bij elkaar. De film pleit niet enkel voor veilige werkomgevingen voor vrouwen, maar toont er ook een waar collega’s bezorgd zijn om elkaars mentale en fysieke welzijn – waardoor hij de waarden van de MeToo-movement ten volle omarmt.
Verankerd in de realiteit
Een soortgelijke strategie ontbreekt in die andere zogenoemde MeToo-film The assistant (2019). Van herkenning, collectiviteit en een veilige werkomgeving is er in het fictiedebuut van Kitty Green totaal geen sprake. Op een doordringende manier toont Green hoe vreselijk moeilijk het is om als individu grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer aan te klagen. Wanneer hoofdpersonage Jane (Julia Garner) een vermoeden van seksuele intimidatie aangeeft bij de HR-afdeling van het filmproductiebedrijf waarvoor ze werkt, worden haar bezorgdheden zonder boe of bah weggewuifd door de verantwoordelijke. Jammer genoeg sluit deze pure horror nauw aan bij de realiteit.
Aangezien Jane de hele film lang geïsoleerd en volledig machteloos is tegenover de wantoestanden waar ze stille getuige van is, is de film nog niet echt een MeToo film in strikte zin. Hij behandelt het belangrijkste thema waartegen de MeToo-beweging protesteert – seksueel grensoverschrijdend gedrag – maar toont niets van wat de MeToo-beweging in feite is: een massale opstand tegen het systeem dat dit gedrag faciliteert.
Daarom is She said een cruciale opvolger van The assistant. Maria Schraders film zoomt uit en toont hoe overweldigend omvangrijk de problematiek van seksuele intimidatie in de filmindustrie is door individuele gevallen samen te brengen. Meer nog, de film toont ook aan hoe de onderdrukking overwonnen kan worden door doorgedreven onderzoeksjournalistiek, collectiviteit, lef, empathie, doorzettingsvermogen en solidariteit.
Die solidariteit is met name zichtbaar in de daden van Ashley Judd. Zij is de eerste die Kantor en Twohey toestemming geeft om haar naam en getuigenis openlijk te gebruiken in hun onderzoeksrapport, in de hoop op die manier andere vrouwen te kunnen beschermen. Zeer opmerkelijk is dat actrice Ashley Judd in She said zichzelf speelt. Deze een-op-eenrelatie tussen fictie en werkelijkheid benadrukt dat de problematiek in She said stevig verankerd zit in de echte wereld.
Megafoon
De inbedding van het verhaal in de realiteit wordt verder in de verf gezet door de hoofdlocatie van de film: het levensechte en fotogenieke kantoorgebouw van de New York Times. She said had een heel saaie film kunnen zijn, want het merendeel van de tijd wordt er enkel gepraat – vandaar ook de titel, She said – maar deze getuigenissen worden mooi (en nooit aanstootgevend of objectiverend) geïllustreerd door aangrijpende stillevens als een hoopje kleren op een hotelkamertapijt en trage, onheilspellende trackingshots door lege hotelgangen. Natasha Braiers dynamische cinematografie zorgt ervoor dat de scènes visueel noch compositioneel in herhaling vallen, met het veelzijdige NYT-hoofdkwartier als ideale uitvalsbasis.
Ook New York is als setting prominent aanwezig. Stedelijke elementen worden op een interessante manier aangewend om metaforische betekenis te genereren. Zo gaat speciale aandacht naar The Soldiers and Sailors’ Memorial Arch in Brooklyn, en vooral het standbeeld van de godin Columbia dat erop staat te pronken. En dat lijkt niet toevallig. De figuur van Columbia houdt een trompet tegen haar lippen – een instrument dat veel kabaal maakt en sterke gelijkenissen vertoont met een megafoon. Zo vat het beeld de hele film goed samen: Kantor en Twohey vragen vrouwen die ooit slachtoffer waren van Weinsteins seksueel grensoverschrijdend gedrag om een megafoon aan hun lippen te zetten en hun getuigenis luid en duidelijk uit te spreken.
Kantor en Twohey staan dan wel niet letterlijk met een trompet in handen op een groots 19e-eeuws monument, maar wel met hun cursor op de publicatieknop in een van de belangrijkste newsrooms ter wereld. Met een zenuwslopende en baanbrekende rechtermuisklik slagen ze erin decennialang verdoken grensoverschrijdend gedrag te onthullen en aan te klagen. Een prestatie die ontzettend belangrijk is om op het witte doek te brengen.
‘She said’ is vanaf 23 november 2022 in de Belgische bioscopen te bekijken. In Nederland is de film van Maria Schrader vanaf 24 november 2022 te zien. De film wordt verdeeld door Sony Pictures.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.