- Alain Beerens
Er zit meer wijsheid in pandemiefilms dan je denkt
Bijgewerkt op: 23 jan.
Het meest speculatieve genre - scifi! - is een broeihaard van wijsheden die helpen om apocalyptische plagen door te komen. Herbekijk maar even befaamde pandemiefilms als Contagion of Children of men. Je zal versteld staan.
Ooit waren pandemiefilms amusant vermaak. Maar nu we er middenin zitten, kijken we er met heel andere ogen naar. Zelf zijn we aanbeland op het punt waar we ons gingen afvragen of er misschien toch niet een ander van op te steken valt. Misschien ligt in die films wel de oplossing besloten die een einde kan stellen aan deze hele toestand. Of klinkt dat al te gek?
Dat moet je niet zeggen tegen Matt Hancock, voormalig Staatssecretaris van Volksgezondheid in het Verenigd Koninkrijk en tevens verantwoordelijk voor disaster control toen deze pandemie toesloeg. Hancock gaf in een interview met The Guardian immers toe dat hij inspiratie voor zijn vaccinatiebeleid had gevonden in Steven Soderberghs Contagion.
Reden genoeg om enkele iconische sciencefictionklassiekers onder de loep te nemen en te kijken of er niet nog meer lessen vallen te leren.
Les 1: respecteer altijd de quarantaine
'Listen to me, if we break quarantine, we could all die.' Niemand vatte het beter samen dan Ellen Ripley in Alien (1979). Nam iedereen haar wijze raad even ter harte. Dan had John Hurt nog een borstbeen, wist de voltallige bemanning van de Nostromo te overleven, en moesten we geen twee Alien vs. Predator-crossovers uitzitten. Het bewijst eens te meer dat het altijd verstandig is om de raad van Ellen Ripley op te volgen.
Les 2: luister altijd naar Morpheus
Is het te laat voor een quarantaine? Dan kun je best de verspreiding maximaal proberen tegen te gaan. Haar zogenaamde Goop lifestyle ten spijt, is dit net waar Gwyneth Paltrow niet in slaagt in Contagion. Onsterfelijk is de oneliner: 'Somewhere in the world, the wrong pig met up with the wrong bat.'
Maar terloops krijg je ook uitstekende raad voor wie zich in een pandemie bevindt: 'Our best defense has been social distancing. No hand-shaking, staying home when you're sick washing your hands frequently', aldus Dr. Ellis Cheever (gespeeld door The matrix-acteur Laurence Fishburne), hoofd van het Centre for Disease Control. Bijzonder vooruitziende woorden, en dat zowaar negen jaar voor de coronapandemie.
Les 3: vertrouw niemand (en laat je vrouw niet alleen met zombies)
Het virus is niet het enige gevaar. De teloorgang van de beschaving gaat onvermijdelijk samen met een vertrouwensbreuk tussen mensen. Vaak tot op het punt dat de niet-geïnfecteerde mensen even gevaarlijk worden als de zieken. Dat geeft bondgenoten die elkaar verraden, soldaten die zich corrupt gaan gedragen, een man die de moeder van zijn kinderen achterlaat in een huis vol bloeddorstige monsters. Noem maar op. Kijk er maar even Danny Boyle zijn excellente 28 days later (2002) op na, en ook 28 weeks later (2007) van Juan Carlos Fresnadillo. De les mag duidelijk wezen: vertrouw niemand (en waag het niet je halve trouwboek achter te laten in een huis vol zombies).
Les 4: zoek een non-conformist om indien nodig je team op te blazen
Hoog tijd om naar een oplossing te zoeken nu. Minstens een lid van jouw crisisteam moet een non-conformist zijn – iemand wiens geest en wil niet al te makkelijk worden gecontroleerd door de groep. Oftewel: de zogenaamde Odd man hypothesis.
Michael Crichton poneerde die veronderstelling in zijn technothriller The Andromeda strain (1969), dat intussen twee keer werd verfilmd. Daar kreeg de Odd man – in dit (gedateerde) geval een ongetrouwde, mannelijke wetenschapper – de loodzware verantwoordelijkheid om het zelfvernietigingssysteem van het labo in te schakelen als het virus zou ontsnappen. Geef dus je geheime, ondergronds labo een even coole naam als Project Wildfire. En zoek een non-conformist om je team op te blazen in geval van nood.
Les 5: vergeet niet te lachen
Zet de meest schrandere geesten aan het werk om een oplossing te vinden. Niets is wijzer dan de beste wetenschappers ongestoord en in isolatie aan een vaccin te laten werken. Zo zie je dat eveneens in Children of men (2006). Daar zoekt The Human Project, een groep wetenschappers, in de Azoren naar een oplossing voor de plaag van onvruchtbaarheid die de wereld teistert.
Gelukkig heeft humor en zelfrelativering het nog wel overleefd in deze dystopische wereld. In een lichter moment vertelt protagonist Theo (een verfomfaaide Clive Owen) een grap waarin hij beschrijft hoe wetenschappers in alle luxe op hun eiland genieten van een diner, met als punch line: "Well, why do you think we can't make babies anymore?" And he looks up at 'em, he's chewin' on this great big wing and he says "I haven't the faintest idea," he said, "but this stork is quite tasty isn't he?"
De les? Verzamel je wetenschappers op een exotisch eiland en vergeet niet te lachen.
Les 6: beter voorkomen dan genezen
Heb je het volledig verkorven en is de mensheid hoegenaamd uitgestorven? Geen paniek, want je kan nog steeds aan het tijdreizen slaan. Terry Gilliams sciencefiction-uitje 12 monkeys uit 1995 (losjes gebaseerd op de Franse kortfilm La jetée) geeft ons alvast een pijnlijke waarheid mee: je kan het verleden niet veranderen. In een wirwar van tijdsprongen tussen 1990 en 2030 komt protagonist Cole (Bruce Willis) tot deze pijnlijke conclusie. Maar hij slaagt er wel in een eerste stap richting remedie te zetten, wat hij bekoopt met zijn leven. De laatste les: beter voorkomen dan genezen.
Hadden we er beter voorgestaan als we aan het begin van deze ellende in allerijl een heuse batterij scifi-klassiekers hadden herbekeken? Het zou zomaar kunnen.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.